Acısıyla, tatlısıyla stevia
Yüzyıllardır Güney Amerika’da tatlandırıcı olarak kullanılan stevia bitkisi son yıllarda kilo almak istemediği için şeker yerine aspartam kullananların gözdesi oldu. Peki stevianın arkasındaki hikaye nedir? İyisiyle kötüsüyle stevia’yı araştırdık.
Şekerden 300 kat daha tatlı olan stevia, şeker kamışından üretilen ve işlenen şekere oranla kalori açısından çok düşük. Bizim son yıllarda raflarda gördüğümüz stevia markaları, stevia bitkisinin arıtılmış özü ve buna Rebaudiyosid A veya kısaca Reb A deniyor. Düşük kalorisinin yanında bir tercih edilme sebebi de kan şekerini yükseltmemesi.
16. yüzyılda bu bitkiyi keşfeden botanist Petrus Jacobs Stevus’dan adını alan stevia bitkisi, güney Amerika’nın Guarani insanları tarafından şifa niyetine kullanılıyormuş. Daha sonra 1970’lerde Japonya’da suni tatlandırıcılar yasaklanınca, stevia bir alternatif olarak kullanılmaya başlanmış. Avrupa Birliği’nde kullanım onayı alması 2011, Amerika’da ise 2008 yılını bulmuş.
Stevia’yla ilgili en enteresan gerçekler, bu tatlandırıcının arkasındaki şirketlerebaktığımızda ortaya çıkıyor. Her ne kadar 1980’lerde hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde stevia’nın üreme gelişiminde ve genetik mutasyon üzerinde negatif etkileriolabileceği ortaya çıkmışsa da, 2000’lere geldiğimizde bu çalışmalara fazla bakılmadı.
Stevia özellikle iki ayrı marka tarafından öne çıkartılıyor, birisi Truvia diğeri de PureVia. Bu markaların arkasındaki isimler ise okuduğunuz anda düşündürüyor. Truvia’yı yaratan şirketler Coca-Cola ve Cargill.
Truvia’nın rakibi PureVia’yı çıkaran şirketler ise PepsiCo ve Whole Earth Sweetener Company diye bir şirket, ve bilin bakalım bu şirketin sahibi kim? Merisant şirketler gurubu olarak, Monsanto tarafından kurulmuş bir kuruluşa ait.
Aynı şirket aspartam bazlı tatlandırıcılar Equal ve Canderel’i üretiyorlar. Buraya kadar baktığımızda, aspartama alternatif olarak piyasaya sürülmüş bir ürün gibi duruyor stevia.
Stevianın satıldığı Truvia markasına biraz daha yakından baktığımızda aslında söylendiği kadar doğal olmadığını gösteren başka şeylere de rastlıyoruz. Truvia markasının içinde eritrol ve de ksilitol var.
Peki gelelim ‘stevia sağlıklı mı?’ sorusuna:
Bugüne kadar yapılmış en kapsamlı çalışma 2008 yılında Kaliforniya Üniversitesi’nde Center for Science in the Public Interest (Halk Sağlığı için Araştırma Merkezi)’de gerçekleştirilmiş. Bu çalışma sonucunda steviayı kanser, kromozom bozuklukları, genetik mütasyon ve de DNA kırılmalarıyla bağdaştırmışlar. Ancak bu konuda çalışmalar devam ediyor.
Uzun yıllar kullanılmasına rağmen Japonya’da stevia’ya dair bir data toplanmadığı için, güvenilir bir araştırma sonucu yok. Dolayısıyla stevia’yla ilgili net birşey söylemek henüz mümkün değil. Ama dünyanın stevia çılgınlığına kapıldığı, satışların çok kısa zamanda hızla tırmanmasından belli oluyor.
Yine de siz siz olun, illa kullanacaksanız az kullanmaya dikkat edin.
http://en.wikipedia.org/wiki/Truvia
http://en.wikipedia.org/wiki/PureVia
http://en.wikipedia.org/wiki/Merisant
http://www.bbc.co.uk/news/magazine-22758059
