Gezi Parkı örnek olsun!

Türkiye ve dünya son on gündür Gezi Parkı’nı konuşuyor. Direniş Park’la başlayıp, farklı bir oluşuma dönüştü. Ancak Gezi Parkı’nda yepyeni yeşil bir Türkiye canlanıyor. Bostanlar yapılıyor, kütüphaneler kuruluyor, konserler veriliyor.

İstanbul’da yaşayan, şehri ziyaret eden herkesin yolu düştüğü Taksim’le özdeşleşmiş, en önemlisi İstanbul’la özdeşleşmiş bu parka dair neler yapılabilirdi diye düşündük.

Büyüyen ekonomisi ve nüfusuyla hep Londra ve New York’a benzettiğimiz İstanbul’un durumu hakkında fikir üretmek için, bu iki şehirde yeşil alanların şekillenmesinde ne gibi uygulamalar yapılıyor diye araştırdık. Gezi Parkı’nda yaşadıklarımızın doğru şekillendirebilirsek, katılımcı vatandaş-yerel hükümet çözüm fırsatları için harika bir emsal teşkil edebileceğini düşünüyoruz.

Dünyanın en yeşil metropollerinden biri olan Londra’da hükümet, şehrin yeşil alanlarını korumak ve çoğaltmak için onlarca projeyi bir arada yürütüyor. Hükümet bünyesinde çalışan RE:LEAF adlı organizasyon düzenli olarak ağaçlandırma projeleri üretiyor ve proje üretenlere de fon veriyor. RE:LEAF’in ilk hedefi 2025 yılında nüfusu 8,5 milyona ulaşması beklenen Londra’yı her kişiye bir ağaç düşecek şekilde geliştirmek. Hali hazırda kentte kişi başına düşen yeşil alan 20 metrekare. 2025 yılında 8,5 milyon ağaca kavuşacak olan Londra’nın yeşil alanı bu proje ile %5 artmış olacak.

Yine hükümet tarafından yürütülen Big Tree Plant projesi 2010 yılından bu yana devam ediyor. Şimdiye kadar 475.000 ağaç dikilen projeye halk bireysel olarak katılıp istediği yere ağaç dikebiliyor, kendi ağaç dikme grubunu oluşturabiliyor, organizasyonun düzenlediği dikim etkinliklerine katılabiliyor ya da dikilmiş bir ağacı evlat edinip ona bakabiliyor.

Bunlar kentte yürütülen projelere yalnızca iki örnek. Vali tarafından her sene açıklanan London Project kapsamında şehrin çevre, ulaşım, sürdürülebilirlik değerleri yükseltiliyor ve yerel tüm projeler buna uyumlu olacak şekilde üretiliyor. Şu an yürürlükte olan sokakları ağaçlandırma ve şehri minik cep parklarıyla donatma projeleri de buna dahil.

Londra’da bunun yanında düzenli olarak devletin yürüttüğü çevre projelerine halkın nasıl dahil olabileceği ve çevresini dahil olmaya ikna edebileceğine dair sayısız konferans ve atölye de düzenleniyor.

Gelelim New York’a: Dünyanın en kalabalık şehirlerinden biri olan New York’ta amaçlanan herkesin evine 10 dakika uzaklıkta bir park olması. New Yorklular’a şehirlerinin yeşillendirmesinde en büyük potansiyel kimlerdedir diye sorulduğunda, iki cevap öne çıkmış: Bir tanesi yerel hükümet, digeri ise vatandaşlar.

PlaNYC denilen girişim önümüzdeki 20 yıl boyunca, yerel hükümetin planlarını halkla paylaşırken, aynı zamanda vatandaş ve sivil toplumun da bu konuya dair girişimde bulunmasını bekliyor.

Community Board adı verilen yerel oluşumlar sayesinde New Yorklular şehirlerinde olacak değişiklikleri öğrenip, bu konuda fikir beyan edebiliyorlar. Sayısız gönüllü girişim de yine belediye tarafından büyük ölçüde destekleniyor.

Geleneksel ekolojik modernlik teorisi, özel iştirakların yapılanların tam ekolojik boyutunu araştırmadan projeler yapmamasıyken, bilhassa sivil toplumun katılmasıyla, yerel hükümetler hem projeleri hayata geçiren, hem de burada fikir toplayan bir konuma gelmişler. Ayrıca zaman içinde hiçbir şekilde bir kuruma ait olmayan, tamamıyla yaşadığı yeri güzelleştirmek ve sahip çıkmak isteyen aktivistler, yerel hükümet ve sivil toplum kuruluşu ağında farklı bir yer almışlar.

Örneğin 1980’lerde Central Park bakımsızlıktan kullanılmamaya, vandalizmin baş gösterdiği ve uyuşturucu bağımlılarının kullandığı bir alana dönüşünce, Park çevresinde yaşayanlar tarafından oluşturulan bir fonla rehabilite edilmiş. 2007 yılından beri, en az 2.500 sivil kuruluş, parkların bakımı, onarımı ve kullanımı için kendi yaşadıkları bölgelerde ve çevrelerde bilinci geliştirmek için çalışıyormuş. Bütün bunlar projelerin katılımcı bir biçimde yapıldığının en iyi göstergesi. New York gibi büyük bir şehirde bile yapılan projelerde sivil toplum kuruluşları yerel hükümetle beraber çalışarak, projeler şekillendirilmiş.

Bunca iç açıcı bilgiden sonra objektifi İstanbul’a çevirdiğimizde karşı karşıya kaldığımız manzara açık. Yine de ne olur ne olmaz deyip Şehir Planlamacıları Derneği’ni arıyoruz önce. Bazı yerel belediyelerin halk katılımı ve yeşillendirme konularında hassas olduklarını, örneğin Beşiktaş Belediyesi’nin yakın geçmişte Yıldız Mahallesi’nde yapılması planlanan bir otoparkı halkın isteği nedeniyle vazgeçilerek alanın parka dönüştürüldüğünü öğrendik. Büyükşehir Belediyesi Çevre Müdürlüğü’nü arayıp halkın katılımıyla yapılan herhangi bir proje, kurul ya da organizasyon olup olmadığını sorduğumuzda ise aldığımız cevap net: YOK.

Son olarak: Bireysel özgürlükleri için direnirken zarar gören ve şiddete maruz kalan herkes için çok üzgünüz. İstanbul’un ve tüm ülkenin yeşil ve sürdürülebilir alanlarının azaltılmasına, talan edilmesine, rant uğruna katledilmesine karşıyız. Her gün parka giderek parkımızı ve bireysel özgürlüklerimizi sonuna kadar savunmaya devam edeceğiz fakat protestolar sırasında kullanılan her türlü şiddete, nefret suçu ile söylemine ve vandalizme de sonuna kadar karşıyız. Parkta son günlerde yaşanan barış ve dostluk ortamının tüm Türkiye için emsal teşkil etmesini diliyoruz.

Deniz Aytekin & Ergem Şenyuva Tohumcu

Kaynaklar:
http://www.nrs.fs.fed.us/nyc/local-resources/downloads/Svendsen_dissertation.pdf
http://nytelecom.vo.llnwd.net/o15/agencies/planyc2030/pdf/planyc_2011_parks.pdf
http://www.london.gov.uk/priorities/planning/london-plan
http://www.london.gov.uk/priorities/planning/supplementary-planning-guidance/view-management
http://blog.sustainablecities.net/2011/07/13/how-many-metres-of-green-space-does-your-city-have/
http://www.london.gov.uk/priorities/environment/greening-london/re-leaf
http://london.groundwork.org.uk/our-services/housing-sector/natural-estates/residents-and-communities.aspx
http://www.london.gov.uk/priorities/regeneration/londons-great-outdoors
http://www.london.gov.uk/priorities/environment/greening-london
http://www.london.gov.uk/priorities/environment
http://www.google.com.tr/url?q=http://www.csd.org.uk/uploadedfiles/files/value_of_green_space_report.pdf&sa=U&ei=CM6xUaHmIoLnOpH5gLAK&ved=0CDYQFjAJ&sig2=6zZuCmCV0BLiN2nrrkJWDA&usg=AFQjCNHVDEHdGpsIg_C4vZG7oEvOS3nUsQ
http://www.defra.gov.uk/bigtreeplant/get-involved/
http://www.futureagenda.org/pg/cx/view#413
http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/BilgiHizmetleri/Istatistikler/Documents/bldhizmetleri/2010/parkvebahceler_mud_2004-%202010.pdf
http://www.london.gov.uk/priorities/environment/greening-london/re-leaf/get-involved
http://nytelecom.vo.llnwd.net/o15/agencies/planyc2030/pdf/planyc_2011_parks.pdf
http://www.nrs.fs.fed.us/nyc/local-resources/downloads/Svendsen_dissertation.pdf
http://www.london.gov.uk/priorities/planning/supplementary-planning-guidance/view-management