Documentarist İstanbul Belgesel Günleri seçkimiz
Documentarist İstanbul Belgesel Günleri’nin on altıncısı bu yıl 10-15 Haziran tarihleri arasında Fransız Kültür Merkezi, Metrohan, Aynalıgeçit, Caddebostan Kültür Merkezi ve Müze Gazhane’de gerçekleşecek. Festival programından Yeşilist okuyucularının ilgisini çekeceğini düşündüğümüz belgeselleri seçtik.
Hatay: 17-24 Nisan 2023
Türkiye, 2023, 58′
İmre Azem
Tüm katmanlarıyla yaralanmış bir şehir… Yerel halkın kendini ve şehrini onarma, kaybettiklerinin ve şehrinin yasını tutma ihtiyacı, hayranlık uyandıran bir aidiyet ve sahiplenme hissi… Belgeselci İmre Azem 17-24 Nisan’da, onlarca Hataylıyla görüşerek, Hatay’ı anlamaya ve anlatmaya davet ediyor.
Uygunsuz Madde / Matter out of Place
Avusturya, 2022, 105′
Nikolaus Geyrhalter
Kıyılarda atık, dağlarda atık. Okyanus tabanlarında ve de yeryüzünün derinliklerinde. “Uygunsuz Madde”, gezegenimizin dört bir yanına, en ücra köşelerine kadar yayılan atık maddelerimiz hakkında bir film.
Nikolaus Geyrhalter, atık maddelerimizin gezegen boyunca izini sürüyor ve bu devasa miktarlardaki atıkları kontrol altına almak için verilen bitmek bilmez mücadeleye ışık tutuyor.
Kadın ve Buzul / Woman and the Glacier / Moteris ir Ledynas
Litvanya, Estonya, 2016, 56′
Audrius Stonys
Litvanyalı bilim kadını Aušra Revutaite, Kazakistan, Kırgızistan ve Çin’in özerk Sincan bölgesi arasındaki sınırları mekik dokuyarak Orta Asya’daki Tian Shan sıradağlarında 30 yıl geçirdi. Deniz seviyesinden yaklaşık 3.500 metre yükseklikte, sadece sadık köpeği ve gri kedisiyle birlikte, eski bir Sovyet dönemi araştırma istasyonunda Tuyuksu Buzulu’ndaki iklim değişikliğini araştırıyor. Titiz çalışmasının ona getirdiği yalnızlığı ve sessizliği sevmektedir. Çevresinin ve günlük işlerinin muhteşem çekimleri arasına kendisinden bir asır önce gelen insanların arşiv görüntüleri serpiştirilmiştir. Pek bir şey değişmemiş gibi görünmektedir. Görkemli mağaralarda damlayan, eriyen buzları, ıssız dağ geçitlerinden akan dereleri ve neredeyse sessizce birlikte oynayan Revutaite’nin evcil hayvanlarını görürüz. Revutaite kendisi için seçtiği yalnızlıkta yaşarken, iki hayvan sadece birbirine sahiptir. Dağların vakur sessizliği, çok aşağılardaki geleneksel bir enstrüman çalan bir adamın müziği araya sızar.
Vakti Gelince
Türkiye, 2022, 16′
Murat Yüksel
Yönetmen Murat Yüksel, Aydın’ın Çine ilçesindeki kuars ve felspat madenlerinin ekolojik sisteme ve halk sağlığına olumsuz etkilerini gözler önüne serdi.
Aydın’ın Çine ilçesinin güneydoğusunda yer alan kuars ve felspat madenleri halk sağlığına ve ekolojik yapıya zarar veriyor. İş güvenliğinden yoksun şekilde çalıştırılan işçiler akciğer hastalıklarına yakalanıyor. Yöredeki 25 maden işletmesinde yaklaşık 6 bin işçi çalışıyor. En yaygın görülen hastalık ise silikozis. Sağlığı bozulan insanlar uzun yıllar boyunca ıstırap içinde yaşam mücadelesi verirken, şu ana kadar en az 50 işçinin hayatını kaybettiği belirtiliyor.
Belgeselci Murat Yüksel, geçen yıl objektifini bu yöreye çevirdi. Köylüler, işçiler, sağlık uzmanları, çevreciler ve meslek odası temsilcileriyle röportajlar yaptı, yaşanan olayları ve çevre tahribatını görüntüledi.
Dünyamıza Bir Yolculuk / Reis Door Onze Wereld / Journey through Our World
Hollanda, 2022, 114′
Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Su şişelerini ağırlık olarak kullanıp spor yapmak, yakın arkadaşlarla Zoom üzerinden konuşmak ve bir saat dolunca görüşmeyi uzatsak mı diye düşünmek… Bir anda bahçedeki o iki kargayı fark etmek… Belgeselci çift Petra ve Peter Lataster’in dünyası Covid nedeniyle daralınca çift, kamerasını kendilerine, bahçelerindeki doğaya ve komşularına çevirir.
“Dünyamıza Bir Yolculuk” çiftin karakterini belgeleyen bir film olmaktan çok, tarihimizdeki bu garip zaman diliminin tanıdık bir tekerrürü. Dünya durdu ama zaman aktı, hem de acımasızca aktı. Tıpkı gerçekte olduğu gibi filmde de virüs korkusunun yanı sıra bahçede yavaşça hareket eden sümüklü böceğin ve yavrularını besleyen kargaların aniden dikkat çektiği, birbirini izleyen o günlerin sakinliği var. Tüm bunlar olurken çiftin bir dostu, tedavisi mümkün olmayan bir hastalığa yakalandığını öğrenir ve vefat eder. En başından beri değişmeyen tek bir şey vardır: Petra ile Peter’ın şefkat dolu ilişkisi ve çevrelerindeki dünyaya karşı sevgi dolu yaklaşımları.
Zeytinliğin Ardı
Türkiye, 2022, 19′
Mervan Serhat Sarışın
Akbelen Ormanı’nın maden sahasına dönüştürülmesine engel olmak için verilen mücadele, çadır nöbeti tutan köylüler üzerinden anlatılmaktadır.
Düşler Diyarı / Dream Land / Leiputrija
Letonya, 2004, 35′
Laila Pakalniņa
LEIPUTRIJA / filmas treileris from VFS FILMS on Vimeo.
Bu gözlemci belgesel “Microcosmos” filmi ile benzerlik taşımaktadır. Film, gün doğumunun şiirsel bir çekimi ile başlar. Doğa uyanır. İhtişamlı güzelliğin şiiri, aniden çirkinlik şiirine kayar. Şirin kuş ve böceklerin görüntüleri, devasa şehir çöpleri ile yer değiştirir. Sıçanlar ve fareler etrafta cirit atmakta; çöp, kokuşmuş ve yanındaki bataklık yılanlara yuva olmuştur. Çöpten kurtulmuşlardır ama çok fazla sayıda başka canlılar için bir yuva olmuştur. Yeni doğan fareler anneleri tarafından beslenir, yavru kuşlar yuvalarında ötüşür ve gün böyle geçer. Bu sözsüz belgesel, görüntüler ile konuşurken, göze batmayan bir klasik ezgi ona eşlik etmektedir. Devasa ay yükselerek, gecenin gölgesine hakimiyeti bırakır. Hayat artık daha da gizlenmiş bir şekilde akar. Büyük çöp buldozerleri bir sonraki atıklar için yer açar. Günün sonunda, günlük olaylar gözden geçirilir – kim kimi yedi, kim bir mücadeleyi başararak hayatta kaldı. Hayat böyle devam eder.
Herkes Toprağa Gömülür, Ben Suya
Türkiye, 2022, 73′
Fettullah Çelik
Dicle nehri üzerine inşa edilen Ilısu Barajı ile ilgili konuşulmaya başlandığı 1950’li yıllardan bu yana yapımının iptali için sayısız eylem ve etkinlik yapılmasına rağmen baraj yapıldı. Barajın etki alanı üzerinde bulunan onlarca köy ve bir ilçenin tüm yaşanmışlıkları, tarihi ve kültürel değerleri pek çok endemik özelliği suya gömüldü.
Hasankeyf ve çevresi çığlıklarını göğe şöyle savuruyor: Herkes toprağa gömülür ben suya.
Historja / Historjá – Stygn för Sapmí / Historjá – Stitches for Sápmiİsveç,
Norveç, 2021, 88′
Thomas Jackson
Britta Marakatt-Labba, İsveç’in en bilinen Sámi sanatçılarından biridir. Almanya’da “Documenta 14”te sergilenen ve Sami tarihinin motiflerini betimleyen Historjá isimli eseri ise Sami kültürünü anlatan bu belgeselin de başlangıç noktası olmuştur. Britta, “Ben mücadelenin içinde doğdum çünkü Sámi kültüründe biz her zaman savaşmak zorundayız – din baskısına, devlete, sınırlarımızın ihlaline ve kültürümüze saldırıya karşı. Şimdi de diğer bir mücadeleye göğüs germek durumundayız, o da iklim değişikliği. Üstelik, bunu yenemezsek, bu bizim sonumuz olacak,” diye ifade ediyor kendisini. Ancak bu, sadece Samilere değil tüm insanlığa seslenen güçlü bir mesaj.
Bu belgeselde, tarihi olaylar ve mitolojik imgeler, iklim değişikliğinin ren geyiği sürülerini ve buna bağlı olarak Sami kültürünün varlığını nasıl tehdit ettiğine ilişkin sorularla birlikte örülüyor.
Geamăna
Almanya, 2022, 30′
Matthäus Wörle
Transilvanya’daki bir dağ köyünün kalan son sakinlerinden biri olan Valeria, bir köpek ve bir inekle yalnız yaşamaktadır. Yıllar önce burada hayat vardı, ancak Çavuşesku’nun bakır madenleri tarlaları, evleri ve hatta kiliseyi zehirli suyla doldurdu. Evini sonsuza dek terk etmenin eşiğinde olan Valeria, veda etmekte zorlanmaktadır.
Huzur Çiftliği
Türkiye, 2022, 20′
Feyzi Baran
Yaralı ve bakıma muhtaç hayvanlar için kendi imkanlarıyla bir dünya kuran Mehmet Yüksel’in bu dünyasına insanlar huzur çiftliği diyor. Türkiye’nin dört bir yanından yüzlerce yaralı hayvan, huzur çiftliğinde tedavi edildikten sonra yaşamını tek başına sürdürebiliyorsa doğaya dönebiliyor, sürdüremiyorsa ömürlerinin sonuna kadar bu çiftlikte özgürce yaşayabiliyor.
Animus Animalis / Animus Animalis (A Story about People, Animals and Things) / Animus Animalis (İstorija apie žmones, žvėris ir daiktus)
Litvanya, 2018, 70′
Aistė Žegulytė
Bir tahnitçi, bir geyik yetiştiricisi ve bir zooloji müzesi çalışanı, gerçeklik ve yapaylık arasındaki çizginin iyice muğlaklaştığı bir çevrede yaşar. Ölü hayvanlar, en canlı gözüken postür ve bakışlar için yarıştırılırken, insan ise zamanı durdurmaya ve uzun süredir yaşamdan eser taşımayan şeyleri hayata döndürmeye çalışır.
Troas’ta Suya Dair
Türkiye, 2022, 14′
Felat Erkozan
“Troas’ta Suya Dair”, Kazdağları yöresindeki su krizi meselesine yoğunlaşıyor. Belgesel, enerji projeleri ve madencilik faaliyetleri sebebiyle kuraklık tehdidi altındaki bölgede yaşayan yerel halkın suya erişim zorluğunu odağına alıyor. Diğer tarafta ise yakın geleceğimizin en büyük sorunu olan iklim krizi ve su adaleti meselesini yeniden gündeme getiriyor.
