Dünyadan ve Türkiye’den 2023 biterken iklim haberleri
2023 iklim açısından olay dolu bir yıl oldu. Konuyla ilgili yasaların ve toplumsal algıların değişmesiyle ilgili iyi haberlerin eksik olmadığı bir yıl oldu.
Türkiye’nin 2023 İklim Karnesi
27 Aralık 2023, 2023 yılı, rekor kıran küresel sıcaklıklar ile tarihe geçti. Bu yıl yaşadığımız sel felaketleri de iklim için harekete geçmediğimiz her saniye bizi daha büyük felaketlerin beklediğinin kanıtı.
İklim değişikliği alanında çalışan sivil toplum kuruluşları, Türkiye’nin 2023 yılında iklim alanında attığı olumlu ve olumsuz adımları derleyerek Türkiye’nin “2023 İklim Karnesi”ni çıkardı.
Karnede, Türkiye’nin 2023 yılında yenilenebilir enerji alanındaki hedefleri, adil geçişin resmi belgelerde ilk kez yer alması olumlu olarak değerlendirildi.
Türkiye’nin hala kömürde ısrar etmesi, yeni nükleer santraller kurma planları yapması, iklim hedefini iyileştirmemesi, İklim Kanunu taslağını sivil toplumla beraber hazırlamaması ise karnede olumsuz olarak değerlendirildi.
Türkiye’nin İklim Karnesi şöyle:
Ulusal enerji planında öncelik kömür ve nükleerde
Bu sene başında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından sunulan 2023-2035 Ulusal Enerji Planı’nda, yenilenebilir enerjiye dair olumlu hedefler olsa da kömürden çıkış kararının yer almaması Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefi ile uyuşmuyor. Diğer yandan Bakanlığın planda güneş ve rüzgar yatırımları yerine elektrik üretimi için nükleer santral yatırımlarını teşvik edeceğini görüyoruz. Oysa EMBER’in yeni raporuna göre, Türkiye’nin sadece çatılarında bile en az 120 GW’lık güneş enerjisi potansiyeli mevcut ve bu Türkiye’nin 2022 yılı toplam elektrik tüketiminin %45’ine denk geliyor.
İklim Kanunu’nda sivil toplum yok
Türkiye’nin yürüteceği iklim politikalarına hukuki zeminini oluşturacak İklim Kanunu taslağı İklim Değişikliği Başkanlığı’nca hazırlandı. 2024 yılında Meclis’e gelmesi beklenen taslak hazırlanırken maalesef iklim alanından sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınmadı. Uzman görüşleri ile hazırlanması gereken bu kanunda 2030 yılına kadar % 35 mutlak emisyon azaltım hedefi yer almalı, kömürden adil bir çıkış hedeflenmeli. Kanunla, biyolojik çeşitlilik ve doğal sistemler korunmalı, uyum mekanizmaları kurulmalı ve bağımsız bir bilim kurulu oluşturularak süreç takip edilmeli.
Güçlü bir iklim hedefi yok
Sivil toplum örgütleri, COP28 öncesinde, güçlü bir iklim hedefinin ekonomik büyüme, enflasyonla mücadele, yoksulluğun giderilmesi, enerjide bağımsızlık gibi ekonomik faydalar getireceğini belirterek Türkiye’nin iklim hedefini 2030’a kadar en az %35 mutlak emisyon azaltımı olarak güncellemesini talep etmişti. İklim Değişikliği Başkanlığı 2030 iklim hedefini güncellemedi ve Türkiye’nin emisyonlarını 2030’a kadar %30’tan fazla artırma öngörüsünü korudu. Ancak zirveden çıkan karara göre hedefini 2024 yılının sonuna kadar güncellemesi gerekiyor.
Adil geçiş, planlara girdi ama yetersiz
Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın Orta Vadeli Programında ve 12.Kalkınma Planında yeşil dönüşümden etkilenecek sektör ve meslekler ele alındı ve “adil geçiş” kavramına yer verildi. Türkiye’de ilk kez adil geçiş kavramının resmi belgelerde yer alması olumlu bir gelişme olsa da bu geçişin hangi alanlarda ve nasıl olacağı hala net değil. Yeşil dönüşümden etkilenmesi beklenen sektörlerin başında kömürden elektrik üretimi geliyor. Kömürlü termik santrallerin tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de aşamalı olarak kapanması gerekliliği kaçınılmaz, bu süreçte kömür bölgelerinde yaşayan madenciler ve aileleri başta olmak üzere kimsenin geride kalmadığı bir adil geçiş için bugün planlamaya başlamamız gerekiyor.
Dünyadan olumlu iklim haberleri
Yıl kapanırken, bu yılı iklim konusu için olumlu haberlerin bir özeti şöyle:
● Yeni AB yasası, akıllı telefon üreticilerini kolayca değiştirilebilir piller kullanmaya zorluyor.
● İngiltere tüketicilere sürdürülebilir fonları seçmelerine yardımcı olmak için dört farklı yeşil etiket tanıtıyor.
● Rüzgar enerjisi, İrlanda’da elektrik talebini ilk kez aşıyor.
● Danimarka dünyanın ‘ilk yeşil konteyner gemisini’ başlatıyor.
● Fosil yakıtlar, 2023’ün ilk altı ayında AB’nin elektriğinin sadece yüzde 33’ünü üretti.
● Fransa gereksiz kağıt makbuzlarının basılmasına son veriyor.
● İngiltere ve AB, yeşil etiketleme konusunda yasaları tanıtıyor.
● Almanya’nın tren biletini aylık 49 Euro olarak yapması tren kullanan yolcu sayısının yüzde 25 artırmasını sağladı.
● Rüzgar ve güneşin 2030’a kadar küresel enerjinin yüzde 33’ünü üretmesi bekleniyor.
● Brezilya Amazon’daki ormansızlaşma Nisan ayında yüzde 68 azaldı.
● Avrupa Birliği, ormansızlaştırma ile bağlantılı ürün ve malzemelerin ithalatını durduruyor
● İngiltere tek kullanımlık plastikleri yasaklıyor.
● Lüksemburg ücretsiz toplu taşımanın 3. yılını kutluyor.
● Dünya çapında bu yıl 413 GW güneş enerjisi kuruldu, bu oran 2022’den yüzde 58 daha fazla olarak göze çaprıyor.
● ABD içme suyundaki toksik ‘kalıcı kimyasalları’ sınırlamaya karar verdi.
● Fransa kuraklıkla yüzleşerek suyu paylaşma, yeniden kullanma ve tasarruf etme planını açıklayacak.
● Yıllar süren müzakerelerin ardından ülkeler nihayet ulusal sınırların dışındaki dünya okyanuslarını korumak için bir anlaşmaya varıyor.
● Bangladeş ve Gürcistan, gıdada kurşunu ortadan kaldırmaya yönelik ilerleme gösteriyor.
● BM raporlarına göre ozon tabakası on yıl içinde iyileşme yolunda.
● Küresel elektrikli araç satışları bu yıl yüzde 36 arttı.
● AB, COP28’de fosil yakıtların dünya çapında kademeli olarak sona erdirilmesi konusunda anlaştı.
● Çin’in karbon emisyonlarının muhtemelen gelecek yıl düşmeye başlaması bekleniyor.
● Portekiz, Cape Verde’nin ulusal borcunu iklim yatırımları için takas ediyor.
● AB düzenleyicileri, yeşil yıkama karşı yasaları tanımladı.
● Brezilya yerli halkın anavatanlarına yönelik tarihi bir kararda haklarını koruyor.
● Avrupa Komisyonu’nun ‘Polinatörler İçin Yeni Anlaşma’, 2030’a kadar tehlikedeki böcekleri rayına koymayı amaçlıyor.
● Yenilenebilir enerji, 2025 yılında dünyanın en büyük elektrik kaynağı olacak.
Haber kaynakları: AP, BBC, Bloomberg, NPR, Euronews, EUobserver, VOX, Axios, EUactiv, Le Monde
