Gıda etiketlerindeki değişiklikler hakkında bilmek istedikleriniz
Geçtiğimiz günlerde gıdaların etiket, tanım, reklam ve sunumunda kullanılan ifadelerin tüketiciyi doğru bilgilendirmesi için gıda etiketlenmesine yönelik bir yönetmelik yayınlayan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, tüketicilerin de alışverişlerinde yanılmaması için bir etiket rehberi hazırladı.
Yönetmeliğe 31 Aralık 2019’a kadar uyulması bekleniyor. Bu tarihten önce etiketlenen veya piyasaya arz edilen gıdalar raf ömrü sonuna kadar piyasada bulunabilecek.
Yeni gıda kodeksinde ve etiketlemede öne çıkan noktalar ise şöyle:
Doğal Gıda
“Doğal” terimi, tek bileşenden oluşan (katkı, aroma vb. dahil hiçbir ilave bileşen içermeyen) fiziksel, enzimatik veya mikrobiyolojik işlemler dışında herhangi bir işleme tabi tutulmamış, bitki, algler, mantar, hayvan, mikroorganizma veya mineral kaynaklı olan ve doğal yapısında önemli bir değişikliğe sebep olacak herhangi bir işlem uygulanmamış gıdaları tanımlamak için kullanılıyor.
Gıdanın bütün bileşenleri bu kılavuzdaki doğal ile ilgili hükümleri karşılıyor ise söz konusu gıda için; “Doğal bileşenlerden üretilmiştir” terimi de kullanılabilecek. Bununla beraber artık, “%100 doğal”, “gerçek doğal”, “hakiki doğal”, “en doğal” vb. ifadeler kullanılamayacak.
Mesela, vişneli Kek için kullanılan vişne doğal olmasına rağmen kek kısmının doğal olmayan bileşenler içermesi halinde “doğal vişne” ifadesine yer verilemiyor.
Organik Gıda
Rehber içerisinde organik teriminin etiketlerde kullanımı hakkında detaylı bilgi verilmiyor. Bununla beraber örneğin ünvanı “Organik Ürünler A.Ş.” olan bir firma tarafından üretilen organik olmayan bir gıdanın etiketinde ticari unvan, gıdanın organik olduğu algısı yaratmayacak şekilde yer alması öneriliyor.
Geleneksel ve Ev Yapımı terimleri
“Geleneksel” teriminin gıdanın adında kullanılabilmesi için, dikey gıda kodeksinde tanımlanmış olması veya Türk Patent Enstitüsü tarafından tescillenmiş olması veya geleneksel üretim, işleme yöntemi, geleneksel bileşim, geleneksel hammadde veya malzeme açısından en az otuz yıl süreyle kullanıldığının kanıtlanmış olması gerekiyor.
Endüstriyel ölçekte üretilen gıdalar için “ev yapımı” ifadesi kullanılamıyor. Coğrafi işaretsiz ürünler, “çiftlik usulü yoğurt”, “köy tipi yoğurt”, “köy yoğurdu”, “çiftlik yoğurdu” gibi ifadeler kullanamıyor.
Taze Gıda
“Taze” terimi üretim veya hasattan sonra kısa bir süre içerisinde son tüketiciye satılan ürünler için kullanılabilir. Bununla beraber rehberde, modern dağıtım ve muhafaza yöntemleri ürünün kalitesini kaybetme süresini belirgin olarak artırabildiğinden “taze” terimi tüketicide yanlış algıya neden olabileceği belirtilmiş.
Bunun için, hazır ambalajlı gıdalarda; “taze pişmiş”, “taze hazırlanmış”, “taze fırınlanmış”, “taze toplanmış”, “taze sıkılmış” gibi ifadeler kullanılamayacak. Özellikle meyve sularında . “taze” teriminin, doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasının önemi vurgulanıyor.
İçindekiler listesi:
Gıdanın bütün bileşenleri, üretim sırasında kullanıldıkları miktara göre ağırlıkça azalan sırayla bu listede yer alıyor. Hiçbir ticari marka veya ürünün içeriğini yansıtmayan özel ad gıdanın adı yerine geçemeyeceğinin önemi vurgulanıyor.
Örneğin, “Palm yağı”, Türk Gıda Kodeksi Bitki Adı ile Anılan Yağlar Tebliği’nde tanımlandığından resmi bir ad olarak kabul ediliyor, bu yüzden palm yağının bileşen olarak kullanıldığı bir gıdada bileşenler listesinde “palm yağı” şeklinde yer alması gerekiyor.
Son Tüketim Tarihi veya Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT)
Rehberde mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve bu yüzden kısa bir süre sonra insan sağlığı açısından tehlike teşkil etmesi muhtemel olan gıdalarda “son tüketim tarihi” belirtilmesini ve son tüketim tarihi geçmiş olan gıdalar güvenilir olmayan gıda olarak kabul edileceği belirtiliyor. Bu yüzden üzerinde son tüketim tarihi belirtilmiş ürünler bu tarihten sonra tüketilemeyeceği için satılamaz olarak nitelendirilmiş.
Bununla beraber, Tavsiye Edilen Tüketim Tarihinin son tüketim tarihinden farklı olarak gıdanın; tazelik, tat, aroma gibi duyusal özelliklerine dayanarak belirlenmesi tavsiye edilmiş. Örneğin; makarna, zeytinyağı, kahve, çay gibi gıdalar mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilir olmadığından son tüketim tarihi yerine tavsiye edilen tüketim tarihi ifadesinin kullanılabileceği belirtilmiş.
Beslenme Bildirimi
Tüm hazır ambalajlı gıdalarda aşağıdaki enerji ve besin öğesi değerlerini içerecek şekilde 100 g veya 100 ml üzerinden beslenme bildirimi yapılması zorunlu hale getiriliyor.
Rehberde özellikle tuz bileşenine dikkat çekilmiş. Tüketiciler tarafından daha anlaşılabilir olduğu için “sodyum” yerine “tuz” bildirimi yapılmasının bunun da gıdanın içerdiği toplam sodyum miktarı hesaplandıktan sonra bu miktarın 2,5 ile çarpılmasıyla bulunması tavsiye ediliyor.
Tuz ile beraber trans yağla ilgili beslenme bildirimi, diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gıdaların yüzde 2’den fazla trans yağ içermesi halinde zorunlu hale getiriliyor. Bununla beraber rehberde şekere yönelik herhangi kesin bir açıklama yapılmamış.
