Deniz çayırlarının mucizevi dünyası
Amazonların dünyamız için önemi biliyoruz. Peki deniz çayırlarının yağmur ormanlarından 35 kat daha hızlı karbon yakaladığını biliyor muydunuz?
Haziran ayının ilk haftasında 28 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kaplayan, dünyanın en büyük bitkisi olarak adlandırılan deniz çayırı alanının, Avustralya kıyılarında keşfedildiğini okuduğumda bu çiçekli bitki türünün nasıl da mucizevi bir canlı olduğunu anımsadım. Çocukluğumdan aşina olduğun deniz çayırlarına birçoğunuzun rastladığını düşünüyorum. Öte yandan mevzu su altı yaşamı olunca, suyun altında nefes alamayışımızdan mıdır, evlerimizi oraya inşa edememiş olmamızdan mıdır bilinmez, su altı yaşamına bir miktar mesafeli olunduğunu gözlemledim. Dünyadaki yaşamın dengeli bir biçimde devam edebilmesi için türler arası dengeyi her zaman hatırlamak gerek. Ve su altı yaşamındaki birçok canlıya beslenme, barınma alanı sunan deniz çayırlarına da yakından bakmakta fayda var diye düşünüyorum.
159 ülkenin kıyı şeritlerinde 300 bin km2 yer kaplayan deniz çayırları, yaklaşık 75-100 milyon yıl önce okyanusa geri göç eden karasal bitkilerden evrimleşmiştir. Bugün 72 farklı türü bulunan deniz çayırları, su altı ekosisteminin vazgeçilmez canlılarıdır. Morina, pisi balığı gibi birçok balığın üreme alanı olmasının yanında denizatı da dahil olmak üzere nesli tükenmekle karşı karşıya olan canlılara yaşam alanı oluştururlar. Ayrıca deniz çayırları, ekosisteme yaşamsal anlamda büyük destekler sunar.
Deniz çayırlarının 8 faydası
#1 Biyoçeşitlilik
Denizatı, deniz kaplumbağası, köpek balıkları gibi birçok türün beslenme ve yaşam alanıdır.
#2 Su arıtması
Sudaki tortuları ve aşırı besinleri yakalayan doğal filtrelerdir.
#3 İklim düzenlemesi
Bir yıl içinde okyanuslardaki karbonun yüzde 10’unu emer.
#4 Balıkçılık
Küresel balıkçılık için verimli alanlardır.
#5 Kıyı şeridi koruması
Kıyı şeridini erozyonlara, sellere ve fırtınalara karşı korur.
#6 Hastalık kontrolü
Patojenleri azaltarak mercanların, balıkların ve insanların sağlığını korur.
#7 Okyanus asitleşmesi düzenleyicisi
Gün ışığında sudaki karbondioksiti oksijene çevirir.
#8 Turizm
Dalış, kuş gözlemciliği gibi yerel toplulukları ekonomik olarak destekleyen birçok kültürel aktiviteye ev sahipliği yapar.
Cornwall Wildlife Trust, deniz çayırlarını restore etmenin iklim krizi ile mücadelede büyük bir rolü olduğunu vurguluyor. Ne yazık ki henüz gerekli önlemler alınmadığı için deniz çayırları tehlike altında! 40ºC’nin üzerindeki sıcaklıklarda strese giren deniz çayırlarının 43ºC’de ölümü gerçekleşiyor. 2020 BM raporuna göre, deniz çayırlarının her 30 dakikada bir futbol sahasına eşdeğer alanı yok oluyor.
Ülkemizde yoğun bir şekilde Akdeniz Havzası’nda yer alan deniz çayırlarına Ege kıyıları ve Marmara Adası civarında da rastlanıyor. “Posidonia oceanica” ise sadece akdeniz havzasında bulunan bir tür ve Akdeniz’in biyoçeşitliliğinde büyük payı var.
Akdeniz’e özgü “Posidonia oceanica” fantastik evrenlerden gelen bir canlıyı hatırlatıyor! Neden derseniz bu mucizevi bitki dostumuz denizlerdeki plastik atıkları yakalayıp, kıyıya ulaşmalarını sağlıyor. Yapraklarındaki lignoselüloz içeren lifli yapıları aşınma sonucu zamanla parçalanırken içerisinde hapsettiği plastikle beraber bir top haline geliyor. Neptün topu olarak adlandırılan bu yapılar, dalgalar aracılığıyla kıyıya ulaşıyor. Scientific Reports’da yayınlanan bir araştırmaya göre, “Posidonia oceanica” yılda yaklaşık 900 milyon plastik parça toplayabilir.
Kaynak:
Out of the Blue: The Value of Seagrasses to the Environment and to People, BM raporu
