Küresel kömür piyasası ne durumda?
Küresel kömür piyasası üç yıldır çalkantılı bir dönem yaşıyor. Kömür talebi, Kovid salgını sırasında keskin bir şekilde düştü, ancak Kovid sonrası toparlanma sırasında ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından büyük bir sıçrama yaşadı. 2022 yılında küresel kömür talebi bugüne kadarki en yüksek seviyesine ulaştı. Bugün kömür, elektrik üretimi, çelik üretimi ve çimento üretimi için hala en büyük enerji kaynağı ve tam da bu nedenle dünya ekonomisindeki merkezi rolünü sürdürüyor. Ancak unutmamak lazım kömür, insan yapımı karbondioksit (CO2) emisyonlarının en büyük kaynağıdır ve tüketimin kontrol altına alınması, uluslararası iklim hedeflerinin karşılanması açısından hayati öneme sahiptir.
Geçtiğimiz günlerde Uluslararası Enerji Ajansı’nın yıllık kömür piyasası raporuna yayımlandı. Rapor, küresel kömür talebinin bu yıl tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra düşüşe geçeceğini iddaa ediyor. Rapor 2026’ya kadar olan dönemde, 2024’ten itibaren dünya çapında kömür talebinin azalması yönünde bir eğilimin ortaya çıkacağını da vurguluyor. 2026 yılında küresel kömür tüketiminin 2023 yılına göre %2,3 daha düşük olması bekleniyor.
Rapordan öne çıkanlar;
#1 2023 yılında küresel kömür talebinin yalnızca %1,4 oranında marjinal bir artış göstermesi, ancak tüm zamanların en yüksek seviyesi olan yaklaşık 8.536 Mt’a ulaşması bekleniyor. Kömür talebindeki büyüme, zayıf ekonomik beklentiler ve bunu tetikleyen faktörlerin zayıflaması nedeniyle ivme kaybediyor.
#2 2023 yılında kömür talebinin en güçlü şekilde Çin’de (220 Mt veya %4,9 artış) arttığı, onu Hindistan’ın (98 Mt veya %8 artış) ve Endonezya’nın (23 Mt veya %11 artış) takip ettiği tahmin ediliyor. 2023 yılında neredeyse tüm gelişmiş ekonomilerde kömür talebinin düşmesini bekleniyor. En büyük düşüşlerin Avrupa Birliği’nde (107 milyon ton veya %23 düşüş) ve ABD’de (95 milyon ton veya %21 düşüş) gerçekleşmesi bekleniyor. Kore, Japonya, Kanada ve Avustralya gibi diğer gelişmiş ekonomilerde ise daha düşük düşüş oranları görülecek. Ukrayna’ya karşı devam eden savaş göz önüne alındığında, şu anda dördüncü büyük kömür tüketicisi olan Rusya’ya ilişkin veri ve tahminleri tahmin etmek zor. Aynı şekilde Ukrayna’nın tahmini de oldukça belirsiz.
#3 Kömür talebi daha çok Asya’ya doğru kayıyor. Çin’in kömür piyasalarındaki hakimiyeti, diğer yakıtlar açısından diğer tüm ülkelerden daha güçlü bir konumda: Dünyadaki kömürün yarısından fazlasını tüketiyor, yarısını üretiyor ve en büyük ithalatçı konumunda olup küresel kömür ticaretinin üçte birine yakınını gerçekleştiriyor. Ancak Hindistan ve ASEAN’ın da kömür piyasasında giderek artan bir etkisi var ve bu da kömür piyasasının odağının Asya’ya doğru kaymasına yardımcı oluyor. 2000 yılında gelişmiş ekonomiler küresel kömür tüketiminin neredeyse yarısını (%48) oluştururken, Çin ve Hindistan birlikte %35’ini oluşturuyordu. Avrupa Birliği’nde 1980’lerden, ABD’de ise 2000’lerden bu yana kömür tüketimi azalırken, Çin, Hindistan ve ASEAN’da güçlü bir artış yaşandı. Sonuç olarak 2026 yılında Çin ve Hindistan’ın küresel kömür tüketiminin %70’inden fazlasını karşılaması bekleniyor,. Buna karşılık, Avrupa Birliği ve ABD’nin küresel kömür tüketiminin yaklaşık %3’ünü oluşturması bekleniyor.
#4 En büyük üç üreticinin üretimi yeni zirvelere ulaşmaya devam ediyor. Çin’de hem Şanksi hem de İç Moğolistan’daki üretim son yıllarda 1 milyar tonun üzerine çıktı. Hindistan’ın da 2024 yılında bu eşiği geçmesi bekleniyor. Son yıllarda artan uluslararası fiyatlar ve artan bölgesel talep nedeniyle kömür üretimini önemli ölçüde artıran Endonezya’da, üretimin 2023 yılında ilk kez 700 Mt’a ulaşması bekleniyor.
#5 Çin’in kömür tüketiminin 2024’te düşeceğini ve 2026’ya kadar sabit kalacağını, hidroelektrik üretiminin toparlanacağını, güneş enerjisi ve rüzgardan elektrik üretiminin önemli ölçüde artacağını tahmin ediyoruz. Ancak Çin’deki ekonomik büyümenin hızı ve önümüzdeki yıllarda kömür kullanımı belirsizliğe tabidir. Ülke ekonomisi, altyapıya dayalı, enerji yoğun büyümenin sonuna yaklaşırken büyük yapısal değişiklikler yaşıyor; ancak vites değiştirme ve temiz enerji kapasitesini genişletmeye devam etme hızı, kömürün görünümü üzerinde önemli bir etkiye sahip olacak. Çin’de hidroelektrik performansı düşük olduğunda kömür ikame olarak kullanıldığından, hidroelektrik enerjinin mevcudiyeti kısa vadede önemli bir değişkendir.
