Ekran karşısında zaman geçirmenin çocuklarda yarattığı 7 bozukluk

Ağlayan bebekleri susturmak, evde canı sıkılan çocuğa eğlence yaratmak gibi “işlevleri” olan akıllı telefon, tablet ve bilgisayar kullanımının kısıtlanması gerektiğini biliyoruz. Ekran karşısında yoğun olarak zaman geçiren çocuklarda şu rahatsızlıklar gözlenmiş:

1. Obezite

American Medical Association’ın açıklamasına göre ekran karşısında geçirilen zaman sedanter (sabit) davranışlardan sayılıyor ve kalori yakımının oldukça düşmesine neden oluyor. Amerika’da yapılan bir araştırma 8-12 yaş arası çocukların günde 4 saatten uzun, ergenlerin ise 7 saate kadar varan sürelerde ekran karşısında zaman geçirdiklerini ortaya koymuş.

Bir başka araştırma ise 10 çocuktan dördünün bile önerilen fiziksel aktivite süresini karşılayamadığını ortaya koyuyor. Türkiye’de 2-5 yaş arası çocukların ekran karşısında geçirdikleri ortalama süre 3,5 saat. 6-11 yaş arası çocuklarda ise ekran karşısında geçirilen süre 3,5 saatken ödev yapma ve ders çalışma süreleri de eklendiğinde çocukların sedanter (hareketsiz) geçirdikleri süre günde 6,5 saati buluyor.

2. Uykusuzluk

Çocukları fiziksel aktiviteden alıkoyan ekranlar uyku düzenlerini de bozuyor. 2014 yılında yapılan bir çalışma ekran karşısında yoğun zaman geçirmekle geceleri yeterince uyumamak arasındaki bağlantıyıortaya koyuyor. Yeterince uyumamak da sosyal ve davranışsal bozukluklara, okul başarısında azalmaya ve obeziteye neden oluyor.

3. Elde ağrı

Muscle & Nerve’in 2015 yılında yaptığı çalışma uzun saatler telefon kullanan üniversite öğrencilerinde el bozuklukları, kronik başparmak ağrısı ve eklem zedelenmesi vakalarının daha sık yaşandığını ortaya koyuyor.

4. Baş ağrısı

Journal of Neurology and Psychology’nin bu yıl yayınladığı bir rapor akıllı telefon kullananlarda baş ağrısının daha sık yaşandığını ve bu ağrıların telefon kullanmayanlara göre hem daha sık hem de daha yoğun yaşandığını gösteriyor.

5. Obsesif bozukluk

CNN’in 13 yaşındaki 200 çocuğun sosyal medya kullanımları üzerine yaptığı araştırma çocukların stres seviyelerinin sosyal medyada geçirdikleri zamana paralel olarak yükseldiğini gösteriyor. Bu çocukların bazılarının sosyal medya hesaplarını günde 100 kereden fazla kontrol ettikleri görülmüş.

Çalışmayı yürüten psikologlardan Marion Underwood; sosyal medyada içerik, fotoğraf ve video paylaşan çocukların alacakları beğeni sayısı konusunda strese girdiklerini, arkadaşlarının kırıcı bir yorum yapmasından endişe duyduklarını ve sosyal medya üzerinden kurulan arkadaşlık bağlarına, diğer arkadaşlarının ne yaptıklarını takip etmeye ve sosyal medyada kabul görmeye bağımlı hale geldiklerinisöylüyor.

6. Olumsuz etkilenme

AAP, televizyon ve bilgisayar karşısında zaman geçiren çocukların abur cubur, alkol ve sigara kullanımı, öfkeli davranış risklerinin artabileceğini kaydediyor. Küçük çocukları hedef alan gıda reklamlarının çoğu yağ, şeker ve tuz oranı yüksek ürünleri satmayı hedefliyor daha büyük çocuklar ise bilgisayar oyunu ve film fragmanlarından etkilenerek agresif davranış sergileyebiliyorlar.

7. Dikkat bozuklukları

Akıllı telefonlar her yaştan çocukta dikkat bozukluğuna sebep olabilir. Bebeklerde aynı zamanda anne babanın akıllı telefon kullanımı bebekte dikkat bozukluğu görülmesine neden olabilir. 2015 yılında yapılan bir çalışma bebekle oynamayı bırakıp telefonuna bakan ebeveynlerin bebeğin üzerinde benzer bir etki yarattığını, bebeğin de oyuncaklarıyla kısa bir süre oynadıktan sonra ilgisini kaybedip başka bir odağa yöneldiğini gösteriyor.

Bir başka çalışma ise her yaştan insanda yoğun internet kullanımının konsantrasyon bozukluğu, bilgiyi unutma, mekansal farkındalıkta azalma, ve hata payının artması gibi etkilerinin olduğunu ortaya çıkarmış. Bu bozuklukların internet ya da telefon kullanmadıkları anlarda da görüldüğü tespit edilmiş.

Bu kavramsal bozukluklar arasında toplantıları kaçırma, yoldaki tabelaları fark etmeme, karşılıklı diyalog sırasında hayallere dalma ve evin bir noktasından bir başka noktasına neden gittiğini unutma gibi sıkıntılar da bulunuyor.

Yaşa göre tavsiye edilen ekran karşısında kalma süreleri

AAP, iki yaşından küçük çocukların ekran karşısında hiç zaman geçirmemelerini, iki yaşından büyük çocuklarda ise bu sürenin bir-iki saati aşmamasını öneriyor.

Çocuğunuzun ekran karşısında daha az zaman geçirmesi için tüyolar
Kendi telefonunuzdan uzaklaşın

Yemeklerde ve çocuğunuzla iletişim halinde olduğunuz anlarda telefonunuzu elinize almayarak ona değer verdiğinizi belli edin.

Ekrandan uzakta geçirdiği zamanı takdir edin

Bisiklete bindiğini ya da boyama yaptığını gördüğünüzde takdir edin ve yaptığı aktiviteyle ilgili sorular sorun. Bu diyalog çocuğunuzun da gerçek dünyada ne kadar iyi zaman geçirdiğini anlamasına ve sizin de bu davranışları beğendiğinizi fark etmesine yardımcı olacaktır.

Kurallar koyun ve bu kurallara sadık kalın

Kuralları koyarken günde ekran karşısında kaç saat geçirmesi gerektiği konusunda çocuğunuzun da fikrini alın. Kuralları onun fikrine göre belirlemeseniz de fikrinin alındığını bilsin. Kuralları çiğnerse başta kararlaştırdığınız cezayı mutlaka uygulayın.

Televizyon izleme süresini kısıtlayın

Çocuğunuzun odasında televizyon bulundurmayın. Yemek sırasında ve ödev yaparken televizyon izlemesini yasaklayın. Bir program izlenmiyorken arkada ses olsun diye televizyonu açık bırakmayın. Hangi programın izleneceğine karar verin ve program biter bitmez televizyonu kapatın.

Azaltamıyorsanız da yakından takip edin

CNN’in çalışması ebeveynlerin %94’ünün sosyal medyada dönen kavga miktarından bihaber olduklarını ortaya çıkarmış. Çocuğunuzun internette nelerle meşgul olduğunu mutlaka yakından takip edin.

Kaynaklar:
MNN
Being 13
NPR
American Academy of Pediatrics
Journal of Neurology and Psyhology
Common Sense Media
CNN
JAMA
Reuters