Bilmeniz gereken 6 plastik gerçeği

Birçok durumda plastikten yapılmış malzemelerin imdadımıza yetiştiği bir gerçek. Plastik tabak, bardak, çatal ve bıçaklar sayesinde bulaşık derdi olmadan açık hava piknikleri yapıyoruz.Ofise yiyecek götürürken hafif ve kırılma riski olmayan plastik kutular kullanıyoruz. Yaz aylarında pet şişeden su içiyoruz. Her alışverişten naylon poşetlerle ayrılıyoruz.

Plastikten uzak durmaya çalışan biriyseniz bu saydıklarımın çoğunu hayatınızdan uzak tutuyor olabilirsiniz. Plastik kullanmaya mecbur kaldığınız durumlarda geri dönüşmesine özen gösteriyor, ya da plastiklerin geri dönüştürüldüğüne inanıyor da olabilirsiniz.

Fakat maalesef gerçekler inandığınız rakamlardan çok uzakta. Plastik ürünlerin geri dönüşüm oranı Amerika’da yüzde 12. Türkiye’nin geri dönüşüm oranı bu rakamın da oldukça altında. Geriye kalan, yani üretilen tüm ürünlerin yüzde 90’ından fazlasına tekabül eden plastikler ise doğaya atılıyor ve 10 asırdan uzun sürede çözünüyor.

Kullanımı bu kadar pratik olan plastik malzemelerin çözünme ve geri dönüştürülme süreçlerinin bu denli sancılı olması bizi plastik konusunda her gün, bir kez daha düşünmeye itmeli. Zorunda olmadıkça plastik kullanmayın, eliniz her plastiğe uzandığında aşağıdaki 6 maddeyi hatırlayın.

1. Plastik üretmek için petrol kullanmak zorundayız

Plastik ürünlerin geri dönüşümündeki zorluklardan bahsetmeden önce üretim sırasında ortaya çıkan çevresel zarar ve tehditlere odaklanmak gerek. Plastik üretimi sırasında petrol ve doğalgaz kullanılır.

Her yıl 500 milyar ila 1 trilyon arasında naylon poşet üretilir ve bu poşetlerin üretimi esnasında 200-400 milyon varil petrol kullanılır. Bu miktar (kullanılan araca göre) 450 milyon – 2,5 milyar arabanın bir yılda kullandığı yakıta eşittir. Sonuç olarak, arabanız yoksa bile plastik ürün kullanma alışkanlığınız sizi küresel ısınma ve çevre kirliliğinden arabası olan biri kadar sorumlu hale getirir.

2. Plastik dağları

Tüm plastik ürünlerin geri dönüştüğüne inanmak, ancak anaokulu çağındaki bir çocuğun pembe hayalleri kadar gerçek olabilir. Amerika’da üretilen tüm pet şişelerin yüzde 80’i, naylon poşetlerin ise yüzde 98’i geri dönüştürülmeden doğaya atılıyor.

Bu da yılda 38 milyar plastik şişe ve 100 milyar naylon poşete denk geliyor. Onlarca zehirli madde içeren plastikler çözünürken içeriğindeki maddeler sızıntı oluşturarak yeraltı sularına karışıyor. Havaya ise metan gibi sera gazları salınarak iklim değişikliğini hızlandırıyor. Bunun yanında oldukça hafif olan plastik malzemeler kolaylıkla yer değiştirerek o bölgedeki su birikintilerine derelere doluşuyor.

3. Plastik okyanusları

2050 yılında okyanuslardaki plastik sayısının balıklardan fazla olacağını duymuşsunuzdur. Vapura bindiğinizde ya da plaja gittiğinizde su üzerinde yüzen naylon poşet ve pet şişelerle de mutlaka karşılaşmışsınızdır. Bu maddelerin Pasifikte dev plastik adaları oluşturduğunu bile duymuş olabilirsiniz.

Bütün bunlar bile plastiklerin okyanuslar açısından oluşturduğu tehditi anlatmak için yeterli değil. Bu yıl yayınlanan bir araştırma 2010 yılında okyanuslara atılan plastik atık miktarının 8,8 milyon ton olduğunu gösteriyor.

Plastik kullanımının giderek yaygınlaştığı düşünüldüğünde önümüzdeki 10 yılda bu miktarın da 10’a katlanacağı tahmin ediliyor. 5 Gyres Institute tarafından yapılan bir başka araştırma ise şu an okyanuslarda 5,2 trilyon plastik partikülü olduğunu gösteriyor.

4. Plastiğe boğulan deniz canlıları

Plastik ürünler okyanusları kirletip sulara karışmakla kalmıyor, milyonlarca deniz canlısının da doğrudan ölümüne sebep oluyor. Geçtiğimiz yaz Chesapeake Bay’de ölü bulunan bir balinaya yapılan otopside hayvanın midesinde bulunan bir DVD kabı nedeniyle beslenemeyerek öldüğü ortaya çıktı.

2013 yılında İspanya’da bulunan bir başka balinanın da midesinde bulunan 59 parça plastik nedeniyle beslenemeyerek öldüğü ortaya çıkmıştı. Buna benzer örnekler karşımıza sıklıkla çıkıyor. Deniz kaplumbağaları 25 yıl öncesine göre iki kat daha fazla plastik yutuyorlar. Yapılan araştırmalar her yıl bir milyon su kuşu ve 100.000 deniz canlısının plastik sindirimi nedeniyle öldüğünü ortaya koyuyor.

Plastik yemek deniz canlılarının karşısındaki tek tehlike değil. Okyanuslara karışan plastikler hayvanların etrafına dolaşarak hareket kabiliyetlerini, gelişimlerini ve solunumlarını da engelliyor. NOAA tarafından yürütülen bir araştırma 200 farklı deniz canlısı türünün bu tehditle karşı karşıya olduğunu gösteriyor.

5. Soyu tükenen balıklar

Plastiğe sıkışmak ve plastik sindirmenin dışında bir başka tehdit de plastik maddelerden suya karışan zehirli maddelerin balıklar üzerindeki etkisi. Plastik ürünlerin neredeyse tümünde bulunan Bisphenol A ve BPA gibi zehirli kimyasallar balıkların üreme sistemlerine etki ederek endokrin üretimini engelliyor ve üremelerine engel oluyor. BPA aynı zamanda bazı tatlı su balıklarının hemcinslerini tanıma yetisini de yok ediyor ve kendi türü dışındaki türlerle çiftleşen balıklar üreyemiyor.

6. Tabağımızdaki plastikler

Plastik atıkların yalnızca doğayı ve hayvanları etkilediğini, sizin sağlığınıza zarar vermediğini düşünüyorsanız çok yanılıyorsunuz. Aslına bakarsanız beslenme alışkanlıklarınıza bağlı olarak ciddi miktarda plastik atık tüketiyor olabilirsiniz.

Balıklar hem bilerek hem de farkında olmadan plastik sindirirler ve bu plastikler su yüzeyinde kalma sürelerine bağlı olarak ağır metal, PCB ve diğer kirleticiler gibi zehirli maddeler içerirler. Balıkların sistemine giren bu maddeler besin zincirinde yukarıya doğru tırmanarak insan bedenine kadar ulaşırlar. Balık yiyorsanız siz de bu zehirli kimyasallara maruz kalıyor olabilirsiniz.

Değer mi?

Plastik kullanımını azaltmak ve plastiği hayatınızdan çıkarmak için onlarca neden ve yol varken hem kendi sağlığınızı hem de gezegenin geleceğini tehlikeye atmaya değer mi? Bu konuda yazdığımız bilgi ve ipuçlarını takip ederek plastiği yaşamınızdan olabildiğince uzakta tutun.

Plastikle ilgili daha fazlası:
Mikroplastik nedir, ABD’de neden yasaklandı?
İskoçya plastik poşet yasağını başardı!
Uzak durmanız gereken 5 plastik
Plastik sektörü sağlığımızı tehdit ediyor
Çevre dostumsu plastik torbalar
Rakamlarla naylon poşet

Kaynaklar:
One Green Planet
ABC News
EPA
Columbia University
Stanford University
NATGEO