İstanbul ağır hava kirliliğinin etkisi altında
Bir kaç gün önce Pekin kaynaklı World Air Quality Index (Dünya Hava Kalitesi Endeksi)’in hazırladığı 68 ülkeden 8028 hava kalitesi ölçme merkezinden topladığı verileri görselleştirdiği haritada istanbul’un Avrupa’daki şehirler ile karşılaştırıldığında oldukça yüksek hava kirliliği seviyelerine ulaştığını belirtmiştik.
Malesef kışın da gelmesi ile İstanbul’un hava kirliliği çok tehlikeli seviyelere ulaşmaya başladı. Özellikle sabah saatlerinde sağlık ve refah için çevreci yazılımlar yapan Plume Labs’in akıllı telefonlara indirilebilen ve hava kirliliğini ölçümlerini gösteren uygulaması, beni dışarı çıkmamam, çıkarsam da çok dışarıda kalmamam için uyarıyor.
2005 yılından bu yana, aslında başta İstanbul ve diğer illerde hava kirliliği ölçümleri yapılmaya başlandı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde “Temiz Hava Bölge Müdürlükleri” oluşturuldu ve bu müdürlüklerin yaptıkları ölçümler bakanlıklara gönderilip, günlük, aylık ve yıllık olarak yayımlanıyor.
Bu veriler “Yılda kaç gün kirli hava solundu?” sorusunun yanıtını sağlıyor. Avrupa Birliği standardına göre eğer bir yerleşim biriminde yılda yedi gün sınır değer aşılırsa acil önlem alınması gerekiyor. Bu önlemler trafiğe çıkan dizel araçların sınırlandırılmasından okulların tatil edilmesine kadar gidebiliyor. Türkiye’de bu konuda bir standart oluşturulmuş değil.
Türkiye’nin 2015 yılı itibariyle bir metreküp hava içindeki partikül madde (PM10) için belirlediği ulusal sınır değeri 90 mikrogram. Aşağıdaki grafkte 2014 ve 2015 yılında İstanbul’da hangi bölgelerin kaç günü “tehlikeli sınır”’da geçirdiklerini görebilirsiniz.
İşin garibi ise 90 mikrogram sınırının Avrupa Birliği standardı olan 50 mikrogram sınırına 2024 yılına kadar kadameli olarak indirilmesinin planlanması. İnsan sağlığının kademeli olarak kirli havaya alışmasının söz konusu olmadığını düşünürsek, yetkililerin hava kirliliği standartlarını ciddiye almaları konusunda neyi beklediklerini çok merak ediyoruz.
Bu seviyelerdeki hava kirliliği akciğer bronşlarını tıkayacağından astım hastalığın ortaya çıkmasına sebebiyet veriyor. Üst solunum yolları ve akciğer hastalıklarına davet veren bu durumun sebebi ise birden fazla.
Dün oynanan Trabzonspor-Kasımpaşa Süper Lig maçını da etkileyen, son 10 yılda %50 oranında artanhava kirliliğinin sebeplerinden biri doğalgazın pahalı olmasından dolayı odun ve kömürün tercih edilmesi. Özellikle daha doğalgaz altyapısının gelmediği bölgeler ile beraber, bu tercihi yapanların da daha ucuz olan kalitesiz kömür ve odun kullanmaları hava kirliliğini giderek arttırıyor.
Bir başka sebep ise İstanbul’da sayıları giderek artan, ama kullandıkları yakıtın kalitesi bir türlü artmayan dizel arabalar. Özellikle Volkswagen skandalı sonrası, Avrupa’da şehir içinde kullanılması tartışma konusu olan dizel arabalar, yavaş yavaş çoğu Avrupa şehir merkezinden uzaklaştırılıp, şehirde yaşayanların özel araba yerine bisiklet ve toplu taşımayı tercih etmesi ve elektrikli arabaları kullanmaları destekleniyor.
Bununla beraber özellkle 3. köprü ve 3. havaalanı gibi büyük inşaatlar, çevreye sadece kestikleri ağaçlar ile değil, oluşturdukları toz bulutları ile de zarar veriyor. Rüzgar ile beraber şehir içindeki şantiyelerin tozları ile birleşen bu kirlilik, havadaki partiküllerin kaynaklarının en büyüklerinden biri.
Bu durum sadece İstanbul’a özgü değil. Son 10 yılda, özellikle Ankara’da %30 ve İzmir’de %10 oranında artan hava kirliliği nüfusun büyük bir bölümünü tehlikeye atıyor. Türkiye’de en kirli havaya sahip yerleşim bölgesi Edirne’nin Keşan İlçesinde kükürt dioksit seviyesi alarm verilmesi gereken seviye olan 1101 ug/m3’ün neredeyse 3 katı değerinde ama yetkililer hala bir çözüm önerisi sunmuş değil.
Kalitesiz fosil yakıtlar ile ısınma, çılgın inşaat projeleri ve aşırı trafik çevreye yaptığı etki ile hepimizi hasta edecek gibi görünüyor. Ama burdaki en korkutucu olay yetkililerin bu konuda duyarsız kalmaları. Daha kış yüzünü göstermeden bu seviyelere gelmişsek şimdi harekete geçmeyeceğiz de ne zaman geçeceğiz?
Kaynaklar:
