Ortadoğu ve Türkiye`de “Paylaşım Ekonomisi” yer bulabilir mi?

Ancak; genel iş yapma biçimi “yerel ihtiyaç ve davranış biçimlerini göz önüne alarak inovatif yaklaşım sergilemek yerine batılı ülkeri “taklit etme” olan gelişen Türkiye, Ortadoğu ve Kuzey Afrika pazarlarında benzer girişimlerin başarıyı yakalamaları henüz hala soru işareti.

Pazarlar arasındaki farklı müşteri davranışlarının iyi anlaşılması ve Airbnb, Zipcar veta Kickstar gibi şirketlere başarıyı getiren asıl unsurların analiz edilmesi bu pazara girmek isteyen oyuncular için kaçınılmaz.

Başarının Asıl Kaynağı

Zipcar modelindeki araba kiralama ya da araba paylaşımı servislerinde olduğu gibi “Ortak Kullanım” ihtiyacı son 10-15 yıldır gündemde.Hatta bunun tarihçesini 1960ların Amsterdam”ını saran beyaz bisikletlere ve Amerika”daki anlık araba paylaşım uygulamalarına kadar takip etmek de mümkün. Ancak asıl ivmeyi yaratan Airbnb, Kickstarter and Zipcar gibi teknoloji platformları ve bunların getirdiği artan erişim ve kullanım kolaylığı.

Bu erişim ve kullanım kolaylığı yeni yaşam stili olarak ortaya çıkan “Ortak Paylaşım” ın (Sara Horowitz “The Atlantic” yayınında bunu “Sessiz Devrim” olarak isimlendirmişti) ses bulmasını ve yükselmesini sağladı. Tüm ülkelerde artan işsizlik, eizici hale gelen borç yükü, ağır yaşam koşulları ve ekonomik dengelerdeki değişiklikler de ortak paylaşım kavramını her zamankinden çok daha fazla çekici hale getiriyor.
Paylaşım ekonomisinin Amerika ve Avrupa”da yakaladığı ivme nedeniyle The Economist dergisi 2011″de ortak paylaşıma dayalı iş girişimlerini geleceğin milyar dolarlık şirketleriolarak öngördü.

“Bu rüzgarı arkasına almışken Airbnb nin Kasım 2012″deki 2.5 milyar dolarlık şirket değerlemesi; elbette sürpriz değildi ancak bu değerleme modelin sürdürülebilirliği ve başarı faktörleri konusundaki tartışmayı da beraberinde getirdi.

Paylaşım ekonomisinde büyümeyi destekleyen ana unsurun “tasarruf” olduğu konusunda herkes hemfikir. Son birkaç senedir devam eden global krizle birlikte konaklama paylaşım girişimlerinin başlatılmasının sebebi de budur. Avrupa ve Amerika”da ekonomik krizde iyileşme yaşanması Airbnb”nin büyümesine kısa vadede balta vurabilir ancak şirketin uzun vadede durumu çok farklı olabilir. Bunda da asıl sebep “sessiz devrimin” Amerika”daki The Occupy hareketinden de net bir şekilde görüldüğü gibi yükselen “anti-corporatism” hassiyeti ile derinleşiyor olması.

önemli diğer bir faktör; Horowitz”in “360° insanları” olarak isimlendirdiği, tüketim alışkanlıklarının ekolojik, sosyal ve finansal etkilerinin farkında olan ve tasarruf hedefi olmasa bile salt bu nedenlerle paylaşım ekonomisi içerisinde yer almayı tercih edecek bireyler.

Konaklama paylaşım sitesi 7dayhouse.com“u hayata geçirmeyi deneyen, girişimci ve gezgin Kayhan Molaci bu durumu “Bunun için hayat stilini değiştiren insanlar var. örneğin Barcelona”da yaşayan bir arkadaşım yalnızca Airbnb yapabilmek için fazladan 1 odası olan bir ev kiraladı. Yeni insanlarla tanışmak ve bunu yaparken de bir yandan para kazanıp, daha iyi koşullarda bir evde yaşamak istiyor” örneği ile açıklıyor.

Gelişmekte Olan Pazarlarda Paylaşım Ekonomisinin Dinamikleri

Ortadoğu ve Türkiye”yi, Avrupa ve Amerika”dan farklı kılan; ev paylaşımı konusundaki motivasyonun çok nadiren yeni insanlarla tanışma ya da ekolojik etkiler konusundaki bilinçlenme olması. “Sessiz Devrim” yerine bu pazarlardaki itici güç asıl olarak maliyet tasarrufu (ya da kâr etme).
Gelişmekte olan bu pazarlarda girişimler olmakla birlikte; Türkiye”deki hemenkiralik.com,kiraguru.com, sahibinden.com ve Arap Dünyasındaki Arabrooms.com and Gweet.comçoğunlukla bildik, geleneksel ev ve araç kiralama işlerine yönleniyorlar.

İstanbul”dan girişimci ve ikinci kuşak turizmci Hakan Güzelgöz konuyla ilgili görüşünü “Amerika ve Avrupa”daki paylaşım kültürü Ortadğu ve Türkiye”de olduğundan oldukça farklı ancak bölgede hala bire-bir ev paylaşımı için yüksek potansiyel var. Büyüme fırsatı özel olarak bu amaç için ayrılmış evlerle olabilir. İnsanlar yalnızca ekolojik yaşamak için yaşadıkları evleri paylaşma yoluna gitmeyeceklerdir.” sözleriyle açıklıyor

“Türkiye ve Ortadoğu bölgesinde insanlar tasarruf amacıyla ve yalnızca içinde yaşamadıkları evlerini kiralayacaklardır” yorumuyla da Molacı bu pazarların farkı konusundaki görüşe katıldığını belirtiyor.

Ekonomik Gelişimin rolü

Ekolojik sorunlara yaklaşım farklılığı gelişmekte olan pazarlarda paylaşım ekonomisinin neden farklı şekilde konumlandırılması gerektiğini açıklıyor.
Londra”da yaşayan eko girişimci ve Al Gore Climate reality projesinin Türkiye elçisi Ergem Senyuva Tohumcu; bu durumu “Ortak kullanımı tetikleyen yeşil yaşam kültürü bölgemizde pek bulunmuyor. Bunu kültürümüzde yer alan ve sahip olmayı yücelten felsefe ile açıklamak mümkün. İnsanların ne kadar ve nasıl paylaştıklarındansa neye sahip oldukları daha önemli” sözleriyle açıklıyor.

Ekolojik politikaların devlet politikaları seviyesinde henüz yeterince yer bulmamış olması sebebiyle vatandaşların bu konuda bilinçlenmelerinin, harekete geçmelerinin, proaktif yaklaşımlar sergilenmelerinin desteklenmediğini belirten Tohumcu “Sorumluluğa yer bırakmayan “kaderci yaklaşım” bölgemizdeki yetersiz ekolojik duyarlılığı ve anlayışı da bir nebze açıklıyor” sözlerini de ekliyor.

Tüm bunların, Ortadoğu ve Türkiye”deki Airbnb ve ZipCar benzeri gişirimler için engel mi oluşturacağını yoksa yavas da olsa değişim getirip getirmeyeceklerini yakın zamanda hep beraber göreceğiz.

Her koşulda Amerika”da ulaşılan 2-3 milyar dolarlık şirket değerlemelerini yakalayabilmek için, gelişmekte olan pazarlarda kendi değerlerimizin farkında olarak yeni gişirimler başlatmamız gerekli.