Soyu tehlike altındaki Küçük Akbabalar Türkiye’de ilk kez uydudan izleniyor

KuzeyDoğa Derneği ile konuştuk, haberler iyi! Derneğin Orman ve Su İşleri akanlığı ve ABD Utah Üniversitesi ile beraber yürüttüğü çalışmalar sonucunda, tüm dünyada nesli tükenme tehdidi altında olan Küçük Akbaba, bundan böyle üzerine yerleştirilen verici sayesinde uydudan takip edilebilecek.

Dernek yetkililerinden Emrah Çoban‘dan gelen açıklama ise şöyle:

Iğdır’ın Tuzluca ilçesinde Aras ve Arpaçay nehirlerinin kesişme noktasında KuzeyDoğa Derneği tarafından düzenli olarak izlenen küçük akbabalar kuşlara zarar vermeyen özel teknikler ile yakalandı ve sırtlarına uydu vericisi takıldı. Bu sayede dünya çapında nesli tehlike altında olan küçük akbabanın bölgede kullandığı alanlar, göç rotası, mevsimsel hareketleri ve beslenme stratejisi ortaya çıkartılacak.

KuzeyDoğa Derneği’nin aylarca süren alan çalışmasının neticesinde 2-3 yaşlarında, 1,840 g ağırlığında ve ARAS ismi verilen küçük akbabanın sırtına uydudan her gün düzenli koordinat alan 45 gramlık bir uydu vericisi takıldı. Bu sayede akbabanın dolaştığı ve beslendiği yerler, göç rotası ve kullandığı doğal alanlar hakkında bilgi sahibi olunacak. Ayrıca akbabanın uçuş esnasında daha kolay tanınabilmesi için sağ kanadına TR01 yazılı kanat bandı takıldı. Yakalandığı nehir havzasının ismi verilen ARAS’tan veriler gelmeye başladı.

Küçük akbaba (Neophron percnopterus) ülkemizde görülen dört tür akbabadan en küçüğü ve dünya çapında soyu en tehlikede olanıdır. Hayvan leşleri, çöpler, diğer kuşların yumurtaları, ufak omurgalılar ve küçük böceklerle beslenir.

Hindistan’da kullanılan diklofenak ve ketoprofen içerikli ilaçlardan kaynaklanan zehirlenmeden dolayı, dünyadaki nüfusu hızla düşen küçük akbaba ülkemizde hala düzenli olarak üremektedir. Kars ve Iğdır illerindeki Arpaçay kanyonu ve Aras vadisi küçük akbabanın Doğu Anadolu bölgesindeki önemli yaşama alanları arasındadır. Ancak bu alanların ikisinin de herhangi bir koruma statüsü bulunmamaktadır.

KuzeyDoğa Derneği Başkanı ve Utah Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağan H. Şekercioğlu konu ile ilgili olarak şunları söyledi:

“Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün derneğimize tahsis ettiği en son teknoloji uydu vericilerini Türkiye’de ilk kez soyu tehlike altında bulunan küçük akbabalara takan Kuzey Doğa Derneği, ornitoloji (kuş bilim), yaban hayati ekolojisi ve doğa koruma açısından Türkiye’de önemli bir ilki daha başarmıştır.

Uzman biyolog Emrah Çoban’ın liderliğindeki özverili ekibimiz, Iğdır’ın gölgede 45 santigratı bulan yaz sıcağında aylardır sabırla çalışarak ve güneş altında bekleyerek, son derece zeki ve dikkatli olan küçük akbabaları herhangi bir zarar vermeden yakalamış, ağırlıklarının kırkta biri olan GPS/uydu vericilerini takmış ve akbabaları doğaya geri bırakmıştır. Daha sonbahar göçüne başlamamış olan ve Iğdır’ın Tuzluca ilçesi civarında beslenen ilk akbabamız ARAS, sadece üç günde 305 km den fazla bir mesafe kat etmiş ve daha şimdiden önemli bilgiler edinmemizi sağlamıştır.

Küçük akbabaların kürsel ölçekteki koruma durumları, 2007 yılında En Az Endişe (Least Concern) seviyesinden dünya çapında Tehlikede (Endangered) seviyesine düşmüştür. Bu şekilde, dünyadaki 10,000 kuş türü arasında bir yıl içerisinde Dünya Soyu Tehlikede Türler Listesinde üç basamak düşen sadece birkaç türden biri olmuşlardır. Daha da önemlisi, küçük akbaba Türkiye’deki tüm kuş türleri arasında durumu küresel boyutta en hızla kötüye giden kuş türüdür.

Erişkinlerinin beyaz tüyleri ve sarı yüzleriyle en çarpıcı akbaba türü olan küçük akbabaların maalesef Hindistan, Avrupa ve Afrika’da son yıllarda sayıları hızla düşmektedir. Leşleriyle beslendikleri evcil hayvanlara verilen ilaçlar, akbabaların dokularında birikerek böbrek yetmezliğine yol açmaktadır. Bunun dışında, doğanın çöpçüleri olan bu önemli canlılar kurşun zehirlenmesi, bilinçli zehirlenme, vurulma, yuvalarının tahribi ve tacizi, elektrik telleri ve rüzgâr türbinlerine çarpma, leşleriyle beslendikleri yaban hayvanlarının yok olması ve doğal yaşam alanlarının yok olması gibi birçok tehdit sonucu hızla azalmaktadır. Dünya nüfusları 21,900 ila 30,000 birey arasında olan küçük akbabaların son 42 yılda Avrupa nüfusları son 8 yılda ise Balkanlardaki sayıları yarıya inmiştir.

Avrupa’da geleneksel hayvancılığın çok azalması, doğada ölü evcil hayvanların ortadan kalkması, açık mezbaha ve açık çöplüklerin kapatılması, yaban hayvanlarının da azalmasına eklenince, birçok bölgede akbabalar ciddi besin sıkıntısı çekmektedir. Bu yüzden KuzeyDoğa Derneği 2009 yılında, Iğdır Çevre ve Orman İl Müdürlüğü’nün desteği ve arazi tahsisi ile Iğdır Yeşil Kuşak Ormanı’nın ağaçlandırılmamış arazisinde Türkiye’nin ilk akbaba lokantasını kurmuştur. Bu alana bırakılan kasap atıkları ve yolda ölen hayvan leşleriyle beslenmeye gelen akbabalar, aynı zamanda doğa fotoğrafçıları ve diğer doğa turistlerini de bölgeye çekebilir. Hâlihazırda Türkiye’den Bulgaristan’daki akbaba lokantasına doğa fotoğrafçılığı ve kuş gözlem turları düzenlenmektedir. Ama gerekli destek verilmediği için Iğdır’daki Türkiye’nin ilk akbaba lokantasının geleceği meçhuldür.

Ümidimiz, Orman ve Su İsleri Bakanlığı Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün desteğiyle gerçekleştirdiğimiz bu ilk uydu takip projesi sayesinde Iğdır’ın küçük akbabaların yaşamlarını daha iyi anlayarak onların Türkiye’de daha iyi korunmasını sağlamaktır. Bu türün yuvaladığı Arpaçay Kanyonu ve Aras vadisinin herhangi bir koruma statüsü yoktur. Bu alanların ve buradaki yuvaların korunması ve Iğdır’daki Türkiye’nin ilk akbaba lokantasının tekrar faaliyete geçirilerek akbabalara besin sağlanması, küçük akbaba ve bölgedeki diğer üç akbaba türünün korunması ve yaşatılması için çok önemlidir.”