Ekinoks ne demek? Baharın ilk günü ile ilgili bilmeniz gereken 6 bilimsel gerçek

20 Mart Salı günü (bugün) ilkbahar ekinoksu ile beraber ilkbaharın ilk gününü yaşıyor olacağız. Bugünden itibaren günler yaz gündönümüne kadar hızla uzayacak, doğa yeniden canlanmaya başlayacak.

1- Ekinoks ne demek?

Latince’deki aequinoctium kelimesinden gelen ekinoks, aequus (eşit) ve nox (gece) kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşuyor. Bu tarihlerde gece ve gündüz süreleri hemen hemen eşit oluyor, ama bu durum 18 Mart’tan beridir süregelmekte.

Tam anlamı ile ekinoks ne zaman oluyor sorusunun cevabına; teknik olarak görülebilir Güneş merkezinin direkt olarak Dünya’nın ekvator bölgesinin üzerinde bulunduğu anda gerçekleşiyor diyebiliriz. Bu da Türkiye saati ile 20 Mart günü 19:15’de gerçekleşecek.

2- Ekinoks neden oluyor?

Ekinoksların, mevsimlerin ve gece ile gündüzün sürelerinin değişmesinin ortak bir nedeni var: Dünya’mızın eğik bir eksen üzerinde dönmesi.

Bu eğiklik büyük bir ihtimalle Dünya’mıza devasa bir nesnenin çarpması ile oluştu. Ama bu eğiklik sayesinde mevsimler ortaya çıktı yani yılın bir yarısında Kuzey Yarımküre diğer yarısında ise Güney Yarımküre daha fazla güneş ışığı alıyor.

Yukarıdaki gifde bu durumu görebilirsiniz. Tüm yıl boyunca Dünya’ya gelen ışığı gösteren bu videoda gündüz ve geceyi ayıran çizginin ayaklarının bir kutuptan diğerine geçişini görmek mümkün.

3- Çarşamba günü ne kadar süre boyunca gündüz olacak?

Ekinoks her ne kadar eşitlik kavramından gelse de, Dünya’ya gelen güneş ışıklarının farklı enlemlere girerken bükülmesinden dolayı, neredeyse hiç bir noktada eşit gece ve gündüz yaşanmayacak.

İstanbul’da Çarşamba günü gündüz süresi 12 saat 10 dakika yaşanacak, ama Türkiye’de günışığı süresinde fazla değişiklik yaşanmadığı için en doğu ve en batı illerimizde bu süre neredeyse aynı olacak.

4- Ekinoks süresince bir yumurtayı dengede tutabilir miyim?

Ekinoks ile en garip ulaştığımız bilgilerden biri Çin’den gelen bu bilgi olsa gerek. Çin ay takviminde ilkbahar gününü kutlamak için uygulanan gelenekten gelen bu bilgi, bir süre sonra ekinoksa uygulanmış.

Teoriye göre, Ay ve Dünya’nın aynı hizada olduğu bu süreçte, gökcisimlerin arasındaki güç dengesi bir yumurtayı dikey bir şekilde dengelemek için mükemmel bir yer çekimi oluşturmakta.

Hemen denemeye kalkmayın, maalesef bu bilgi gerçek değil. Dünya’ya gelen güneş ışığının süresinin değişmesinin yer çekimine herhangi bir etkisi yok. Yumurtayı yılın herhangi bir gününde de dengelemeye çalışabilirsiniz, her şekilde meşakkatli bir iş olduğu kesin.

5- Ekinoks için inşa edilmiş eski anıtlar var mı?

Yaz ve kış göndönümünde insanlar Stonehenge’e akın ederken, bahar ekinoksu için doğru adres Meksika’da bulunan Yucatan yarımadasındaki Chichén Itzá bölgesindeki piramitlerden biri.

Maya Uygarlığı tarafından bin yıldan fazla bir süre önce inşa edilen bu yapıda, ekinoks süresince Kukulkan adlı tüylü yılan tanrısının vücudun hareket ediyor. Piramidin alt kısmında bulunan yılan başı heykelinin arkasında oluşan gölgeler müthiş bir görsel şölen sunuyor.

6- Diğer gezegenlerde de ekinokslar var mı?

Evet. Güneş sistemimizdeki diğer gezegenler de dünya gibi eğik bir eksek üzerinde hareket ediyor ve mevsimlere sahipler. Ama bu eğiklikler oldukça farklı; Merkür’ün eğikliği 2.11 derece iken Uranüs’ün eksen eğikliği tam tamına 98 derece.

Yukarıda Satürn’de yaşanan ekinoksun 2009 yılında Cassini uzay aracı tarafından çekilmiş fotoğrafını görebilirsiniz. Bu gaz bulutundan oluşan dev güneşe göre 27 derece eğik, ama ekinokslar Dünya’daki kadar sık değil. Satürn sadece 15 yılda bir ekinoks yaşamakta. Bunun nedeni ise güneşin çevresindeki yörüngesini 29 yılda tamamlaması.