Sürdürülebilir Moda Lisanı ile tanışın
İklim krizinin yıkıcı etkileri dünya üzerindeki yaşamı bilim insanlarının projeksiyonlarından daha hızlı ve daha yoğun bir şekilde tehdit ediyor. IPCC’nin bu ay yayınladığı son rapora göre küresel ısınmayı 1,5 derecelik kritik eşikte tutmak için insan kaynaklı karbon salımını 2030 yılına kadar yüzde 48, 2050 yılına kadar ise yüzde 99 oranında azaltmak zorundayız.
Atmosfere salınan karbonun sorumluları arasında ilk sıralarda sayılan sektörlerinden biri de moda. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın araştırmalarına göre günümüzde moda sektörü, küresel karbon salımının yüzde 10’unu oluşturuyor. Bu oran uluslararası uçuşlar ve deniz taşımacılığının neden olduğu salımın toplamından daha fazla. Bunun yanında her yıl küresel olarak üretilen 300 milyon ton plastiğin beşte birini de moda sektörü üretiyor. Hâl böyle olunca, hızlı moda olarak da bilinen konvansiyonel tekstil sektörünün değişime uğraması ve yavaş, sürdürülebilir tekstil üretimine geçiş yapılması iklim krizi ile mücadelede kilit rol oynuyor.
Dünyanın her yerinde sürdürülebilir moda hareketini savunan sayısız organizasyon bulunuyor. Türkiye’deki değerli oluşumlardan biri de modanın ve giyinmenin kapsayıcı, yenilikçi, çevreci, sorumlu, çözümcü, eşitlikçi ve paylaşımcı bir dile sahip olması gerektiğini savunan Sanem ve Dilek’in kurduğu Sürdürülebilir Moda Lisanı. Sürdürülebilir Moda Lisanı, sürdürülebilir moda konusu içinde var olan kavramları açıklayan, uygulama biçimlerini özetleyen ve tarih içinde yer etmiş olayları anlatan bir sürdürülebilir moda sözlüğü. Sanem Odabaşı ve Dilek Altan ile bu girişimin ortaya çıkışını ve hedeflerini konuştuk, birey ve şirketler için tavsiyelerini aldık.
Biraz kendinizden bahseder misiniz? Neler yapıyorsunuz?
Sanem: Ben Eskişehir Teknik Üniversitesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü’nde Doktor Öğretim Üyesi olarak akademik yaşamımı yürütüyorum. Araştırmalarımın ağırlığında sürdürülebilirlik, eleştirel moda ve maddi kültür konuları yer alıyor. Uzun zamandır da sürdürülebilir moda alanında çeşitli çalışmalarda ve araştırmalarda bulunuyorum, bu konuda olabildiğince çeşitli platformlarda yayınlarım ve üretimlerim bulunuyor, Sürdürülebilir Moda Lisanı da bunlardan bir tanesi.
Dilek: Eskişehir doğumluyum. Yaklaşık 10 yıldır İstanbul’da freelance moda ve reklam filmi yönetmeni olarak çalışıyorum. Yapım şirketleri, çeşitli marka ve dergilerle beraber çalışıyorum.
Sürdürülebilir Moda Lisanı Girişimi’ni başlatırken aklınızda neler vardı?
Sanem: Bir araya gelip yaratabileceğimiz, üretebileceğimiz en yapıcı ve faydacı olabilecek şey buydu aslında. Elimizde yeterli akademik bilgi, kaynak, donanım ve tasarım becerisi vardı ve biz de herkesin ulaşabileceği açık bir sürdürülebilir moda sözlüğü oluşturduk. Ortak bir dil için katkıda bulunmak istedik; bir başvuru yeri olsun, bilgilerin derlenip toparlandığı bir alan olsun, ortak akla katkıda bulunsun istedik.
Dilek: Moda sektörünün içinde olan birisi olarak sürdürülebilirlik konusunda bir şeler yapmak istiyordum. Bu süreçte Sanem’le buluştuk. Sürdürülebilir moda konusunda araştırma yapmaya başladığımızda ulaşabileceğimiz yeterli türkçe kaynak olmadığını fark ettik. Pandemi dönemiydi ve aslında böyle bir sözlüğü oluşturmak için bize zaman açıldı diyebiliriz.
Sürdürülebilir Moda Lisanı nedir ve hedefleri nelerdir ?
Dilek: Sürdürülebilir Moda Lisanı, sürdürülebilir moda konusu içinde var olan kavramları açıklayan, uygulama biçimlerini özetleyen ve tarih içinde yer etmiş olayları anlatan bir sürdürülebilir moda sözlüğüdür. Bu oluşumun kendisi, hem bir sözlük hem de adına uygun olarak, sürdürülebilir modaya ilişkin kavramları ve terimleri bir arada düşünerek bu lisanın kurulmasına ve kullanılmasına katkı sağlayan, dinleyen ve tartışan bir iletişim dilidir. Sürdürülebilir Moda Lisanı bu konuda bilgi edinmek isteyen herkesle paylaşımda kalmak istiyor. Sözlüğün içinde yer alan kavramları çoğaltmak ve uzun vadede basılı bir kitaba dönüşmek istiyor.
Sürdürülebilir moda için dönüştürücü gücün ne olduğuna inanıyorsunuz?
Sanem: Tek bir dönüştürücü güç yok, ya da probleme verilecek tek bir öneri de söz konusu değil. Çünkü sürdürülebilirlik konusunun bileşenleri birden fazla; çevresel etkilerdeni bireysel etkilere kadar uzanan, içinde etik, adalet, ekosistem dengesi gibi konuları da içeren özelliklere sahip. Yelpazesi geniş yani. Fakat, daha fazla kar odağıyla sürekli büyümeyi ve ilerlemeyi teşvik eden ekonomi programları ve kurumsal iş planlarıyla sürdürülebilir modayı hayata geçirmek mümkün değil, markalar sorumlu bu denli yüklü bir kirlilikten. Genel odak tüketimdeki aşırılık oldu uzun yıllar ama bence üretim kapasitesi, hacim ve ölçek sınırlandırılmadıkça yeryüzünün de toplulukların da esenliğini riske atmış olacağız.
Dilek: Sürdürülebilirlik günümüzde hayatımızın her alanda mutlu, huzurlu ve sağlıklı yaşayabilmemiz için hedef koymamız gereken bir kavram. Moda kendini insanın temel ihtiyaçlarıyla birlikte yavaş yavaş yarattı. Dünyanın hızlanmasıyla paralel bir şekilde hızlandı ve kendini tükettirmeye devam ediyor. Sanem’in de dediği gibi tek bir dönüştürücü güç yok bence de bunun için. Moda üretiminin her aşamasında insanın hem bireysel hem de toplumsal olarak attığı adımların önüne ve arkasına bakması gerekli olduğunu düşünüyorum.
Sürdürülebilir moda için bireylere ve şirketlere ne gibi tavsiyeleriniz olur?
Dilek: Bir moda markasının finansal olarak var olabilmesi için %100 sürdürülebilirlik gerçekçilikten çok uzak kalıyor. Öncelikle sürdürülebilirlik prensiplerini hedef olarak benimseyip, kendi üretim zincirlerinde bu maddelere ne kadar uyup uymadıklarını değerlendirmelerini tavsiye ederim. Bireyler olarak da hem gerçek ihtiyaçlarımızı gözden geçirmeli hem de satın aldığımız markaları daha iyi araştırmalı ve tercihlerimizi bu doğrultuda yapmalıyız.
Sanem: Bireysel açıdan yerel üreticilere, kaynaklara ve zanaatkarlara önem vermeyi eksik etmemek çok değerli. Güzelliği ve esenliği çoğu büyük firmanın hegemonyası altında bulamıyoruz bence, daha sessiz ve az görünür yerlere ve üreticilere bakmak gerekli, çok kıymetli modeller var oralarda. Şirketler de sürekli büyümeyi hesap etmek yerine yeryüzünün ve insanların esenliğine odaklanan iş modellerini benimserse hepimiz için iyi olur. Bir sınır getirilmeli artık!
