Plastik şişe kirliliğine 14 maddede çözüm: Sıfır atık

İçecekleri plastik şişelerden tüketmek o kadar yaygınlaştı ki, artık bu plastiklerin hangi maddelerden yapıldığını ve çöpe atıldıktan sonra ne olduğunu düşünmek tüketicilerin aklına gelmiyor.

TIKLAYIN: Bilmeniz gereken 6 plastik gerçeği

Türkiye’de yılda yaklaşık 3 milyon ton plastik ambalaj malzemesi üretiliyor. Bu da Türkiye’de yaşayan her bir bireyin yaklaşık 40 kg plastik ambalaj malzemesi kullanması demek.

Özellikle su kaynakları yakınlarında yaşayanlar için, plastik ambalajların suda yüzdüğünü görmek sıradanlaşmış bir durum haline geldi. Ama sonuçta bu plastikler, tüketiciler için yaratılmış ürünler. Her gün kullandığımız ürünlerin çevreye olan etkilerini düşünmez, kendimizin alışkanlıklarını değiştirmezsek çevremizi nasıl değiştirmeyi bekliyoruz?

Maalesef çözüm sadece geri dönüşüm değil. Sizinle plastiğin, özellikle plastik şişelerin neden hayatımızdan çıkması gerektiğini gelin adım adım inceleyelim.

1) Plastik şişelerin ana maddesi ham petroldür.

1 litrelik plastik şişenin üretimi için 100 ml ham petrol kullanılmakta. Plastik şişeler PET adı verilen bir polimerden üretilmekte. O yüzden bu şişelere pet şişe diyoruz. PET’in üretilmesi için gerekli etilen ve ksilen adlı maddeler ham petrol üzerinden sağlanıyor. Ham petrolde dışarıya bağımlı Türkiye’nin tüm ithalatının %9’u sadece ham petrolden oluşmakta.

Bu petrolün taşınmasından dolayı oluşan facialar Türkiye tarihinde derin izler bırakmış durumda. Özellikle 1979 yılında yaşanan Independenta faciasında, ham petrol taşıyan Independenta gemisinin geçirdiği kazada, yaklaşık 700 milyon litre ham petrol denize karışmış, çıkan patlama ile alev alan petrol 27 gün boyunca süren büyük bir yangına, 43 kişinin ölümüne ve çevre felaketine yol açmıştır.

2) Plastik aynı zamanda doğalgaz da kullanır

PET şişenin diğer bir içeriği ise doğalgazdır. Bir litrelik şişenin yapımı için 42 lire doğalgaz kullanılır. Türkiye ham petrolde olduğu gibi doğalgazda da yurtdışına hem de %85 oranında bağlıdır.

3) Plastik üretiminde kömür kullanılır

Tüm enerji ihtiyaçları gibi, plastik üretimi için gereken yüksek enerji ihtiyacı, Türkiye’de enerjinin %21’ini sağlayan kömürden sağlanır. Kömürle çalışan termik santrallerin sayısını giderek artırmayı planlayan Türkiye’de termik santraller hava kirliliğine, tarım alanlarının yok olmasına ve yılda 33 bin kişinin kömürlü termik santrallere bağlı sebepler ile hayatını kaybetmesine yol açıyor.

4) Geri dönüşüm plastik şişelerin karbon ayak izini çok küçük oranda azaltır.

Her ne kadar geri dönüştürülmüş polimerler de kullanılsa da, plastik şişelerin enerji tüketimi ve çevreye olan etkilerinin %80’i üretim sırasında oluşur. Bu yüzden, plastik şişelerin toplanması, parçalanması, yıkanması, yeniden üretilmesi plastik şişenin etkisini sadece %10 oranında azaltmaktadır.

5) Gerçek geri dönüşüm miktarı neredeyse yok denilecek kadar az.

Son yayınlanan raporlara göre, Türkiye çöpe giden tüm atıklarının yaklaşık %1’lik bir kısmını geri dönüştürmekte. Plastiğin geri dönüşümü üretilen rakamlara göre çok ve çok gerilerde.

6) Yeni şişelerin içerisinde çok nadir durumlarda geri dönüştürülmüş plastik bulunur

Az da olsa geri dönüştürdüğünüz plastik şişelerin yeni bir şişe ürettiğini mi düşünüyorsunuz? Maalesef PET şişeler çok nadir durumlarda geri dönüştürülmüş polimerler içermekte.

7) Plastik şişe kapakları durumu daha da zorlaştırılıyor.

PET şişe kapakları polipropilen denilen başka bir plastik türü maddeden üretilmektedir. Geri dönüşüm yaptığınızda kapakları plastik şişelerden ayırmayı unutmayın, çünkü kapakların pet şişe geri dönüşümüne karışması “kirlilik” olarak kabul edilmekte.

8) Geri dönüştürülmüş plastik içi görünen şişelere dönüştürülemiyor.

Pet şişeler kaçınılmaz bir şekilde tozla, yapışkanlarla ve şişenin içinde kalan sıvı kalıntıları ile temasta bulunmakta. Bu yüzden geri dönüştürülmüş şişelerde mikroplar ile kirlenme oldukça olası bir durum.

9) Plastik genelde “downcycle” edilir.

Downcycle, kullanılmış şeylerin daha az kalitede ürünlere dönüştürülmesidir. Örnek olarak ofis kağıdını tuvalet kağıdına dönüştürmek verilebilir. Bu terim, plastik şişeler için, su boruları, polyester kumaş gibi ürünlere dönüştüğü zaman geçerlidir. Geri dönüştürülen plastikler çok büyük oranlarda bu iki ürüne dönüşür.

10) Geri dönüşüm genelde para kaybı olarak algılanmakta.

Geri dönüştürülmüş plastik pazarı, geri dönüşüm programlarını destekleyecek kadar büyük bir pazar değil. Bu yüzden bu programlar bazı durumlarda plastikleri çöplüklere atmaktan yaklaşık 5 kat daha fazla gider oluşturmakta. O yüzden şirketler geri dönüşüm programlarına yatırım yapmak konusunda genellikle isteksizdirler.

11) Yakılan çöpler daha fazla sorun yaratmakta.

Belediyelerde oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanılan çöp yakma, plastiklerin yakılması durumunda yüksek derecede zehirli kimyasallar ile beraber sera gazı salımına da yol açmakta. Öyle ki bu salım, çöplerin çöp sahalarında saklanmasından oluşacak karbondioksitten daha fazla.

Yakım santralleri ayrıca oldukça pahalıya gelmekte, çöpü tamamen yok etmemektedirler. Çöpler yakıldıktan sonra oluşan zehirli küllerin ise nasıl çevreye zarar vermeden saklanacağı tam olarak bilinmemektedir.

12) Plastik atıkları kuşlar ve deniz canlıları tarafıdan yenilmekte

Eğer plastik şişeniz su kaynaklarına karışırsa, büyük bir ihtimalle su canlıları tarafından gıda zannedilerek tüketilecektir. Özellikle küresel anlamda baktığımızda, plastik kirlilik öyle bir duruma gelmiş durumda ki, okyanuslarda besin zincirinin kilit üyesi sayılan her 1 zooplankton için 6 plastik atık suya karışmış durumda.

13) Mikroplastikler herkesi etkilemekte.

Suya karışmış bu mikroplastikler, hem balıklar tarafından yem zannedilmekte, hem de plastiklerin suya karıştığı zaman saldığı zehirli fatalatlar en son bizim de tükettiğimiz balıkların derilerine ve etine de karışmakta.

14) Ftalat tehlikesi.

Ftalat olarak adlandırılan bu kimyasallar sadece balıklardan değil, içtiğiniz içecekler üzerinden de sizi etkilemekte. Özellikle uzun süre beklemiş içeceklerin içerisinde bulunan bu kimyasal, insan vücudundaki hormonların bozulmasına yol açıyor. Ftalatların göğüs kanserinde, obezitede, çocuklarda zeka gelişiminin yavaşlamasında etkili bir rol oynadığı düşünülüyor.

Bu 14 maddeyi kısaca özetlemek gerekirse, sadece geri dönüşümün çözüm olmadığı çok açık. Plastik şişeler ve plastik ambalajları tamamen kullanmayı kesmek yapacağınız en akıllı seçimlerden biri olacaktır.

Bu şekilde yaşayan birçok kişi bulunmakta. Plastik kullanmamak sıfır atık felsefesinin kilit taşlarından biri. Oluşacak zararı oluşmadan engellemeyi planlayan sıfır atık felsefesi, bireylerin plastik de dahil olmak üzere gereksiz çoğu atığı hayatından çıkarmasını sağlıyor.

Sıfır atık ile ilgili daha fazla bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.