Nedir, ne değildir? Takviye edici gıdalar, diyet ekleri, diyet suplementleri

Takviye edici gıdaların; besin takviyesi, diyet suplementi, diyet eki gibi birçok tanımı var ve bu çoğunlukla içinde bulunduğumuz kavram karmaşasına bir yenisini ekliyor. İnternet sitelerinde karşımıza çıkan ‘zayıflatıcı’, ‘kas geliştirici’ gibi iddialarda bulunan reklamlarda, televizyonlarda, çevrenizdeki insanların tavsiyelerinde kolaylıkla rastlaşacağınız ürünler bunlar. Yazıya başlamadan önce, çok boyutlu ve teknik özellikleri barındıran bu konuyu anlatırken amacımızın güvenilir bilgilerle fikir sahibi olmanızı sağlamak olduğunu hatırlatalım.

Nedir sorusundan başlarsak kısaca, FDA’nın tanımına göre, takviye edici gıdalar, vitamin, mineral, aminoasit, bitki, enzim gibi birçok içeriğe sahip; tablet, kapsül, softjel, sıvı, toz gibi birçok değişik formda satışa sunulan ürünlerdir. Bu tanımı duyduğumuzda aklımıza çok geniş bir ürün yelpazesi gelmelidir, vitamin – mineral kapsülleri, balık yağları, bitkisel droglar, protein tozları… Fakat bunların her birini ayrı değerlendirmek gerekir.

Örneğin gebeliğin ilk üç ayında verilen folik asit desteği, folik asit yetersizliğinde açığa çıkan nöral tüp defektini önlemek için elzemdir. Yine gebelik döneminde demir, vitamin-mineral takviyesi yapılabilir, bunlar hekimin gözetimi altında gerçekleşmelidir. Aynı şekilde yeterli balık tüketimi olmayan kişilerin balık yağı takviyesi alması, ya da kış aylarında yeterli güneş ışığı alamadığımız zamanlarda D vitamini takviyesi alınması gibi durumlar bahsedeceğim kullanımların dışında yer alıyor.

Fakat çevrenizde yorgun hissettiğinde multivitamin mineral kapsülü alan, kaslarını geliştirmek için protein tozları kullanan, şu ürün yağ yakıyormuş diyerek tanıtan en az bir tanıdığınız mevcuttur.

222222

Peki, gerçekten bunları kullanmak gerekli mi?
Bazı takviye edici gıdalar vücudunuzun fonksiyonlarını sürdürebilmesi için gerekli olan besin öğelerini sağlamanıza yardımcı olabilir, bazıları hastalık riskini azaltabilir. Fakat hiçbir zaman yeterli ve dengeli, sağlıklı bir diyetin yerine geçebilen bir şey gibi düşünmemeli, her zaman için yeterli çeşitlilikte, dengeli beslendiğinizden emin olmalısınız.

Bu konudaki tavrınız doktorunuz tarafından laboratuvar sonuçları ile belirlenmiş bir eksikliği olmayan herhangi bir besin takviyesini kullanmanıza gerek olmadığının bilincinde olmalıdır. Zaten herhangi bir eksikliğiniz olması durumunda hekiminiz sizi yönlendirecektir. Elbette ki yetersizlik oluşmadan önlem almak isteyebilirsiniz ki bu son derece mantıklıdır, o zaman da başvuracağınız yöntem yeterli ve dengeli beslenme olmalıdır.

BUNU DA OKU:  Yaz sıcaklarına en iyi çare ağaç

Takviye edici gıda kullanmanın herhangi bir riski var mı?

Evet. Birçok takviye edici gıda vücutta güçlü etkileri olan aktif maddeler içerir. Bu bazı durumlarda güvensizlik yaratabilir ve sağlığınıza zarar verebilir. Örneğin aşağıda bahsedilen eylemleri gerçekleştirmeniz sağlığınıza zarar verebilir –hatta hayatı tehdit eden sonuçlara yol açabilir.

  • Besin takviyelerini birleştirmek.
  • İlaçları ve besin takviyelerini aynı anda kullanmak.
  • Reçeteli ilaç yerine takviye edici gıda kullanmak.
  • Çok fazla besin takviyesi kullanmak. Örneğin A vitamini, D vitamini, demir tabletleri gibi. (fazla kullanımın toksik olacağı unutulmamalıdır.)

Piyasada bulunan besin takviyelerinin hepsinin yararlı olduğunu düşünmek yersizdir. Hatta uzun dönemde bunların bazılarının güvenirliliği tartışabilir. Ve hatta Dünya Kanser Araştırma Fonu (WCRF) / Amerikan Kanser Araştırma Enstitüsü (AICR)’nün Uzman Raporu’na göre beta-karoten takviyeleri ikna edici düzeyde akciğer kanseri riskini artırmaktadır. Böyle nedenlerle besin takviyelerinin kullanılmasında yarar/risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

Her birey aynı besin takviyesine aynı yanıtı göstermeyebilir. Belirli ürünlere karşı bu gibi bireysel farklılıkların başlıca nedenleri; temel diyetin değişkenliği ve genetik özelliklerdir. Bu durum bazı örneklerle açıklanabilir. Günde 6-8 porsiyon taze sebze tüketen bir bireye antioksidant veya folik asit içeren besin takviyesinin bir yararı olmaz. Diyeti daha çok hayvansal besinlere dayalı bir bireyde lif içerikli bir öğe olumlu etki yaparken, daha çok besinlerle, özellikle kurubaklagil, tam tahıl ürünleri ve sebzelerle beslenen bir bireyde hiçbir yararı yoktur ayrıca genetik yapı farklılığı nedeniyle bağırsağı hızlı çalışan bir bireyde olumsuz etki gösterebilir.

Concentrated Fiber Capsules OR Fresh Salad

Bazı besin takviyeleri ise yeterince saflaştırılmamış olabilir. Örneğin piyasada çeşitli balık yağı preparatları bulunmaktadır. Doğal balık yağı omega-3 yağ asitleri (EPA-DHA) içerdikleri gibi, A vitamini ve D vitamininden de zengindir. Gebe kadının aşırı A vitamini alması, normal bir beslenmeyle toksik düzeye ulaşılamayacağı, sadece preparatlarla bu düzeye ulaşılabileceği bilinmelidir, doğacak bebeğin sağlığını olumsuz etkiler. Ayrıca bilindiği üzere günümüzde ne yazık ki denizlerdeki çevre kirliliği çok önemli boyutlara ulaşmıştır. Saflaştırılmadan yoğunlaştırılmış balık yağında toksik etkenler bulunabilir.

BUNU DA OKU:  Mide Rahatsızlığınıza İyi Gelecek 12 Doğal Çözüm

Aynı zamanda EPA ve DHA içeren iyi saflaştırılarak kapsül haline getirilmiş balık yağı inflamasyonla ilintili hastalıklardan korunma ve tedavilerinde yararlıdır. Dediğimiz gibi yeterince balık tüketemeyen bireyler için önerilebilir.

Zayıflattığını, yağ yaktığını iddia eden ürünlere gelecek olursak, ne yazık ki bu gibi ürünleri kullanıp hayatını tehlikeye sokan insanlar ile ilgili birçok haber mevcut, sizler de denk gelmişsinizdir. Böyle bir probleminiz var ise rotanız her zaman bir diyetisyen danışmanlığında doğru beslenme ile sağlıklı kilo verme olmalıdır.

345435345

Peki, kas büyüklüğünü ve gücünü artırdığını iddia eden protein tozları? Kas büyümesi için diyetle fazla protein tüketimine yönelim olmaktadır. Ancak protein kaslarda otomatik olarak depolanmamakta, kas büyümesi, yeterli protein varlığında egzersize bir cevap olarak meydana gelmektedir. Bir sporcunun protein gereksinmesini karşılamada, pahalı suplemanlardan sağlanan protein, yeterli bir diyette bulunan proteinden daha üstün değildir. Protein suplemanlarının kullanımı zararlı değildir, ancak bu ürünleri kullanmak pahalı ve protein alımını artırmak için gereksiz bir seçimdir. Protein; uygun bağışıklık sistemi, sağlıklı saçlar ve kas büyümesi için gereklidir. Ancak protein suplemanları, kişinin diyeti proteinden yetersiz ise yarar sağlamaktadır.

Ek olarak alınan ürünün bireyin fizyolojik durumuyla etkileşip etkileşmediğine de dikkat edilmelidir. Örneğin, ginseng, stres atıcı, yorgunluk giderici, bağışıklık güçlendirici olarak kullanılır. Uyarıcı etkisinden dolayı özellikle kafeinli içecekler kullananlarda olumsuz etki yapar. Hipertansiyon ve kalp hastalığı riski olanların almamaları gerekir.

Günlük alım dozu ve bireyin durumu bilinmeden gelişigüzel kullanılan otlar da zararlı olabilir. Bu nedenle etiketinde ulusal ve uluslararası sağlık kurumlarından onaylı olduğu ibaresi bulunmayan bitkisel besin takviyeleri alınmamalıdır.

Takviye edici gıdaların ilaçların aksine, tanı, tedavi, hastalıkların önlenmesi gibi amaçları yoktur. Bu da demek oluyor ki bu ürünler ‘ağrıyı azaltır’, ‘kalp hastalığını tedavi eder’ gibi beyanlarda bulunamaz. Bunlarla karşılaştığınızda artık biliyorsunuz ki bu beyanlarda bulunan kişiler/kurumlar yasal olmayan bir durumun içindeler. Bunun gibi birçok konu sorumlu kurumların denetimi altındadır.

BUNU DA OKU:  Plastik kullanımını azaltan muhteşem alternatif: Ev yapımı, tekrar kullanılabilen balmumu yiyecek saklama kumaşı tarifi

Besin takviyelerinin güvenliğinden kim sorumlu?

Amerika’da bu konu ile ilgili çeşitli kuruluşlar mevcut; FDA, NIH, ODS gibi. Ülkemizde ise Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Takviye Edici Gıda Komisyonu (TEGK) sorumludur. Resmî Gazete’de ise Takviye Edici Gıda Tebliğ mevcuttur. Bu tebliğ takviye edici gıdaların tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve piyasaya arzını sağlamak üzere ürün özelliklerini belirlemektedir. İlk olarak 2013’de Resmî Gazete’de yayınlanan bu tebliğ 2015’de revize edilmiştir. Merak edenler ilgili tebliğe buradan ulaşabilir.

Son olarak; güvenliğinizin her şeyden önemli olduğunu unutmadan, aklınıza takılan, kullanmak istediğiniz ürünü bir hekime, diyetisyene, eczacıya danışın. Ve ürün alırken akılcı davranın, etikette yer alan uyarıları, bilgileri dikkatle inceleyin.

Kaynaklar:

Ayşe Baysal, Beslenme,  Hatipoğlu Yayınları, 2014.

Gülgün Ersoy, Fiziksel Uygunluk Fitnes Spor ve Beslenme İle İlgili Temel Öğretiler, Hatipoğlu Yayınlar, 2013.

Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi Ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelikler:

2013

2015

FDA Dietary Supplements: What You Need to Know

World Cancer Research Fund International

Yeşilist bundan böyle okuyucularının desteğiyle ayakta kalacak.
Siz de Yeşilist’i beğeniyorsanız bize Patreon’dan destek olun.
Yeşilist Patreon Destek Ol


Damla Ceyhan

Beslenmeye tarladan çatala bir bütün olarak bakıyor, diyetimizin sürdürebilir olması gerektiğine inanıyor, bunun hem insan sağlığı hem de gezegenin sağlığı için en iyisi olduğunu düşünüyor.

Bir cevap yazın

Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement Advertisement
Daha fazla Gıda, Hayat, Kişisel Bakım, Spor, Yeme İçme
Bu harika, sürdürülebilir ‘deri’ ananas yapraklarından üretiliyor

Bir sonraki çantanız meyveden olsun

Kapat