İklim değişikliği hakkında her şey – Bölüm: 1

İklim değişikliği nedir? Küresel ısınma nedir? Küresel ısınmanın nedenleri ve sonuçları…  Bu gibi konuları ele alınması ve iklim değişikliği ve küresel ısınma kavramlarına ilginin artması, çağımızın en büyük problemlerinden birinin gündemde kalmasını sağlıyor ve iklim değişikliği ile mücadeleyi yaymaya yardımcı oluyor. Bu yüzden, bu konuda fikir sahibi olmadan önce bilgi sahibi olmak oldukça önemli.

Bu amaçla hazırladığımız yazı dizisi iklim değişikliğinin temellerinden başlayıp, iklim sisteminde karbon ve enerji akışlarını, sık sık duyduğumuz iklim modellerini, dünya tarihi boyunca iklimi ve gelecek için yapılan tahminleri ve küresel iklim politikalarını inceleyecek.

İklim değişikliği konusunda adını duyacağımız kavramların başında, hava, iklim, sera gazı etkisi, iklim faktörleri, doğal iklim dalgalanmaları ve iklim zorlayıcıları yer alıyor.

İklim ve Hava Durumu

İklim ve hava durumu arasındaki farkı anlamak iklim değişikliğini anlatırken belirtilmesi gereken çok önemli bir husustur. Zira iklim değişikliğinden şüphe edenler bu konu üzerinden tartışmalar üreterek yanlış bilgilendirmeye neden olmaktır.

Hava durumu dediğimiz zaman bizi ilgilendiren rüzgâr hızı ve yönü, yağış miktarı, atmosfer basıncı, sıcaklık ve nem gibi kavramlardır.

Tüm bu faktörler ile hava değişiklikleri yaşanır ve bu değişiklikler kısa dönemlidir. Örneğin günlük, haftalık ve aylık hava değişimleri yaşanır. Fakat iklim kavramı uzun zaman dilimleri boyunca izlenmiş; örneğin 40 yıllık, ortalama hava durumunu ifade eder.

İklim bilimcilerin en sık rastladıkları sorulan sorulardan biri iklim ve hava durumu arasında yaşanan kafa karışıklığını ortaya koyuyor. ‘’ Nasıl oluyor da 50 yıl sonrası için Dünya ısınacak diyebilirken bir ay sonrası için hava durumu raporu veremiyorsunuz?’’

Maalesef ki havanın kaotik doğası, hava durumunun kısa dönemler dışında görülmesine engel olur. Fakat uzun zaman dilimleri sonrasında iklimde yaşanacak değişiklikleri ön görebilmek atmosfer bileşenleri yardımıyla gerçekleştirilir. Bir örnek ile açıklayacak olursak, tıp bilimi herhangi bir bireyin kesin ölüm yaşını söyleyemezken, endüstrileşmiş ülkelerdeki insan yaşamanın ortalama süresini tahmin edebilmektedir.

Kısacası hava durumu bizi atmosferde herhangi bir anda neler olduğunu ifade ederken, iklim uzun zaman dilimlerindeki ortalama hava durumundan bahseder.

İklim Sistemi

İklim sistemine atmosfer ile birlikte hidrosfer, biyosfer, litosfer ve kriyosfer de dâhildir. Bu şu demektir; iklim üzerinde sadece atmosfer bileşenlerinin değil aynı zamanda insan aktivitelerinin ve doğal faktörlerin de etkisi vardır.

Hepimizin bildiği üzere atmosfer yeryüzünü kaplayan gaz tabakasıdır. Hidrosfer ise Dünya üzerindeki su kütlelerinden bahseder. Kriyosfer buzullar gibi donmuş suları ifade eder. Son olarak biyosfer Dünya üzerindeki tüm canlı organizmaları ve ekosistemi temsil eder.

Dünya üzerinde oluşan sıcaklık, Güneş’ten Dünya’ya gelen enerji ile Dünya üzerinden dışarıya yansıtılan enerji arasındaki dengenin bir sonucudur.

Dünya üzerine düşen güneş radyasyonunun yaklaşık yarısı yüzeyde absorbe edilir. Bu radyasyonun kalanı ise atmosferde tutulur veya geri yansıtılır.

Atmosfer bileşeninde yoğun miktarda Nitrojen ve oksijen bulunur.Ancak sera gazı etkisi bunlardan değil de daha karmaşık moleküllerden kaynaklanır.

CO2 ve su buharı en yaygın bilinen sera gazlarının başını çeker. Metan, N2O ve O3 de küçük miktarlarda atmosferde bileşenin de yer alır ve bu gazlar da sera gazı etkisine neden olur.

Zorlayıcılar ve doğal iklim dalgaları

İklim değişikliğine yol açan iklim zorlayıcılar ile doğal iklim dalgaları birbirine karıştırılmamalıdır. Göreceli olarak daha stabil dönemlerde, iklim değişikliğini meydana getiren ve etkileyen sistemler hala doğal dalgalanmalar göstermektedir. Bu dalgalanmaların ve salınımların iklime hem yerel hem de küresel anlamda kayda değer bir etkisi olabilir.

Bu iklim olaylarına ‘’salınım’’ adı verilir zira iki ana durum arasında gerçekleşen bir salınımı ifade ederler.Bunun bir örneği El Nino ve La Nina’dır. El Nino yaklaşık olarak 5 yılda bir Pasifik Okyanusu’nda meydana gelen bir iklim örneğidir. El Nino, okyanus yüzeyinin doğu ve merkez Pasifik boyunca gerçekleşen geniş çaplı bir biçimde ısınmasını ifade eder. Daha sonra bu bölge normal sıcaklığın altına düşer. Buna da La Nina denir.

İklim değişikliği 20. Yüzyılın başında beri fark edilmektedir. Bilim adamları bunun temel sebebi olarak sera gazı miktarlarındaki artışı göstermektedir. Bu küresel ısınma konusunu iklim değişikliği ile beraber gündeme getirmiştir.

Küresel ısınma yeryüzü yüzey sıcaklığının artmasına bağlı olarak tüm gezegendeki genel bir sıcaklık artışından bahseder. İklim değişikliği ise iklim karakteristiklerinde uzun zaman dilimlerinde gözlemlenen değişikliklerden ibarettir. Bu iki kavram birbiri ile iç içe olduğu için, birlikte gelişirler. Ancak ikisi yukarıda açıkladığım gibi farklı kavramlardır.

Küresel ısınmanın temel sebebi Endüstri Devrimi’nden beri atmosferde artan sera gazı konsantrasyonlarıdır. Güneşten gelen radyasyonu emen ve tekrar yansıtan bu gazların artan miktarı, atmosferde ısının tutulmasına ve dolayısıyla küresel ortalama yüzey sıcaklarında artışa neden olur.

İklim değişikliği ve küresel ısınmanın yaşamımıza her açıdan etkisi vardır. Ekosistemdeki bozulmaları, biyoçeşitlilik ve habitat azalmaları, insan sağlının negatif etkilenmesi iklim değişikliğinin sonuçlarıdır.

Şimdilik konuyu iklim değişikliğine giriş olarak burada bırakalım ve iklim değişikliği kavramını tüm ayrıntıları ile bu yazı dizisinde yavaş yavaş inceleyelim.